İşe iade davası, iş güvencesi kapsamında olan çalışanların en temel haklarından biridir. İşveren tarafından yapılan feshin geçersiz olduğu durumlarda açılır. Bu dava, çalışanın işine geri dönmesini amaçlar. Haksız işten çıkarma durumlarında önemli bir güvencedir. Peki, işe iade davası tam olarak nedir? Hangi şartlarda açılabilir ve süreç nasıl işler?
İşe İade Davası Nedir ve Amacı Nedir?
İşe iade davası, 4857 sayılı İş Kanunu ile güvence altına alınmıştır. İş sözleşmesi işveren tarafından geçersiz fesih ile sonlandırılan çalışanların açtığı bir davadır. Davanın temel amacı, feshin geçersizliğinin tespit edilmesidir. Sonuç olarak çalışanın eski işine iadesi hedeflenir.
Bu dava, işverenin keyfi işten çıkarma yapmasını engeller. Çalışanları haksız işten çıkarma uygulamalarına karşı korur. İşverenin fesih için geçerli bir sebep göstermesini zorunlu kılar. İş güvencesi kavramının en somut yansımasıdır.
Kimler İşe İade Davası Açabilir? (İş Güvencesi Kapsamı)
Her çalışan işe iade davası açamaz. İş Kanunu’nun 18. maddesi iş güvencesi kapsamını belirler. Bir çalışanın işe iade davası açabilmesi için aşağıdaki şartları taşıması gerekir:
1. İş Kanunu Kapsamında Olmak
Öncelikle çalışanın 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olması şarttır. Veya Basın İş Kanunu kapsamında çalışıyor olması gerekir.
2. İşyerindeki Kıdem Şartı
Çalışanın, işyerinde en az 6 ay kıdemi bulunmalıdır. Bu süre, aynı işverenin farklı işyerlerindeki çalışma süreleri birleştirilerek hesaplanır.
3. İşyerindeki Çalışan Sayısı Şartı
İşverenin ilgili işyerinde veya aynı işkolundaki tüm işyerlerinde toplam 30 veya daha fazla işçi çalıştırması gereklidir. Tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde 51’den az işçi çalıştırılıyorsa bu şart aranmaz.
4. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
Çalışanın belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması gerekir. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar, kural olarak iş güvencesi kapsamında değildir.
5. İşveren Vekili Olmamak
İşletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekilleri bu kapsam dışındadır. Ayrıca işyerinin bütününü yöneten ve işçiyi işe alma/çıkarma yetkisi bulunanlar da işe iade davası açamaz.
Bu şartları taşıyan çalışanlar, iş güvencesi kapsamındadır. İş sözleşmeleri haksız veya geçersiz bir nedenle feshedildiğinde dava açabilirler. Daha fazla bilgi için İş Hukuku ve Çalışma Hakları kategorimizi inceleyebilirsiniz.
İşe İade Davası Açma Nedenleri: Geçersiz Fesih Halleri
İşverenin iş sözleşmesini feshedebilmesi için geçerli bir sebebi olmalıdır. İş Kanunu, geçerli sebepleri sınırlı olarak saymıştır. Bunlar genellikle çalışanın yeterliliği veya davranışlarıdır. Veya işyerinin, işin gereklerinden kaynaklanan sebeplerdir. Aşağıdaki durumlar geçersiz fesih nedenidir ve işe iade davası açma hakkı doğurur:
- Sendikal Nedenler: Çalışanın sendikaya üye olması veya sendikal faaliyetlere katılması.
- Ayrımcılık: Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri gibi nedenlerle yapılan fesihler. Siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi nedenler de ayrımcılık sayılır.
- Performans Yetersizliği (Usulsüz): Çalışanın performansı düşükse, önce savunması alınmalıdır. Performansını düzeltmesi için eğitim veya ihtar verilmelidir. Bunlar yapılmadan yapılan fesih geçersizdir.
- Ekonomik Nedenlerin Gerçek Olmaması: İşveren ekonomik sıkıntı veya iş daralması iddia ediyorsa, bunun gerçek olması gerekir. Feshin son çare (ultima ratio) ilkesine uygun olması şarttır. Göstermelik nedenlerle yapılan fesih geçersizdir.
- Usule Aykırılık: İşveren fesih bildirimini yazılı yapmalıdır. Fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmelidir. Çalışanın davranışı veya yeterliliğine dayanıyorsa, mutlaka çalışanın savunması alınmalıdır. Bu usullere uyulmaması feshin geçersizliğine yol açar.
- Şikayet veya Dava: Çalışanın yasal haklarını kullanması (örneğin, idari veya adli makamlara başvurması) nedeniyle işten çıkarılması.
Bu gibi haksız işten çıkarma durumlarında çalışanlar haklarını arayabilirler.
İşe İade Davası Süreci Nasıl İşler?
İşe iade davası süreci, diğer iş davalarından farklı adımlar içerir. Özellikle zorunlu arabuluculuk aşaması önemlidir.
1. Zorunlu Arabuluculuk Aşaması
İşe iade davası açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Bu, 2018 yılından beri dava şartıdır.
- Başvuru Süresi: Çalışan, fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurmalıdır. Bu süre hak düşürücüdür, kaçırılmamalıdır.
- Süreç: Arabulucu, tarafları (işçi ve işveren) bir araya getirir. Anlaşma zemini arar. Süreç genellikle 3 hafta içinde tamamlanır (zorunlu hallerde 1 hafta uzayabilir).
- Sonuç:
- Anlaşma: Taraflar işe başlatma veya tazminat konusunda anlaşırlarsa, anlaşma belgesi imzalanır. Bu belge mahkeme kararı niteliğindedir. Dava açılamaz.
- Anlaşamama: Taraflar anlaşamazsa, arabulucu son tutanağı düzenler. Bu tutanakla birlikte dava açma hakkı doğar.
Arabuluculuk süreci hakkında resmi bilgi için Adalet Bakanlığı Arabuluculuk Daire Başkanlığı’nın ilgili sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
2. Dava Açma Süresi
Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, işe iade davası açılmalıdır.
- Süre: Arabuluculuk son tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde iş mahkemesinde dava açılmalıdır. Bu süre de hak düşürücüdür.
3. Yargılama Süreci
Dava, iş mahkemesinde görülür.
- İspat Yükü: İşe iade davalarında ispat yükü işverendedir. İşveren, feshin geçerli bir nedene dayandığını ispatlamak zorundadır.
- Yargılama: Mahkeme, tarafların delillerini toplar. Tanıklar dinlenir. Feshin geçerli olup olmadığına karar verir.
- Hızlı Yargılama: İş Kanunu, işe iade davalarının ivedilikle sonuçlandırılmasını öngörür. Ancak uygulamada süreler mahkemenin iş yüküne göre değişebilir.
İşe İade Davasının Sonuçları Nelerdir?
Mahkeme yargılama sonunda iki tür karar verebilir: Davanın kabulü veya reddi.
1. Davanın Kabulü (İşe İade Kararı)
Mahkeme, feshin geçersiz olduğuna karar verirse davayı kabul eder. Çalışanın işe iadesine hükmeder. Bu durumda aşağıdaki süreç işler:
- Çalışanın Başvurusu: Çalışan, kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işverene işe başlamak için başvurmalıdır. Bu süreye uyulması çok önemlidir. Başvurmayan çalışan, işe iade hakkını kaybeder. Fesih geçerli hale gelir.
- İşverenin Seçenekleri: İşveren, çalışanın başvurusunu aldıktan sonra 1 ay içinde karar vermelidir:
- Seçenek 1: İşe Başlatma: İşveren çalışanı işe başlatırsa, çalışana ödeme yapması gerekir. Ödenecekler:
- Boşta Geçen Süre Ücreti: Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklar.
- Seçenek 2: İşe Başlatmama: İşveren çalışanı işe başlatmazsa, şunları ödemek zorundadır:
- Boşta Geçen Süre Ücreti: Yukarıda belirtilen en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklar.
- İşe Başlatmama Tazminatı (İş Güvencesi Tazminatı): Mahkemenin belirlediği, çalışanın en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında tazminat. Bu tazminatın miktarı, çalışanın kıdemi ve fesih sebebine göre hakim tarafından belirlenir.
- Seçenek 1: İşe Başlatma: İşveren çalışanı işe başlatırsa, çalışana ödeme yapması gerekir. Ödenecekler:
İşe başlatmama durumunda ödenecek tazminatlar hakkında detaylı bilgi için Tazminat Hukuku ve Maddi Zararlar sayfamıza göz atabilirsiniz.
2. Davanın Reddi
Mahkeme, işverenin yaptığı feshin geçerli bir nedene dayandığına karar verirse davayı reddeder. Bu durumda çalışan işe iade edilmez. Ancak, çalışanın feshe bağlı diğer hakları (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı vb.) saklıdır. Eğer bu alacakları ödenmemişse, bunlar için ayrı dava açabilir. Kıdem tazminatı hesaplaması için 2025 Asgari Ücret ve Kıdem Tazminatı Hesaplama yazımızı okuyabilirsiniz.
İşe İade Davasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Süreler: Arabulucuya başvuru için 1 ay, dava açmak için 2 hafta süreleri hak düşürücüdür. Bu süreler kaçırılırsa dava hakkı kaybedilir.
- İspat: İspat yükü işverende olsa da, çalışanın da geçersiz fesih iddialarını destekleyecek delilleri (tanık, belge, e-posta vb.) toplaması önemlidir.
- Profesyonel Yardım: İşe iade davaları teknik detaylar içerir. Sürecin doğru yönetilmesi ve hak kaybı yaşanmaması için bir iş hukuku avukatından destek almak kritik öneme sahiptir.
Sonuç ve Değerlendirme
İşe iade davası, iş güvencesi kapsamındaki çalışanlar için haksız işten çıkarma ve geçersiz fesih durumlarına karşı güçlü bir hukuki korumadır. Zorunlu arabuluculuk süreci ve dava açma süreleri gibi kritik adımlara dikkat etmek gerekir. Davanın kazanılması halinde çalışanın işine dönme veya iş güvencesi tazminatı alma hakkı doğar. Eğer işten çıkarılmanızın haksız olduğunu düşünüyorsanız, haklarınızı öğrenmek ve yasal süreci başlatmak için zaman kaybetmeden hukuki destek almanız tavsiye edilir.
Daha fazla hukuki bilgi ve güncel gelişmeler için Blog Haberleri sayfamızı takip edebilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
İLETİŞİME GEÇİN