Bir mahkeme tarafından verilen kararla aynı fikirde olmayabilirsiniz. Neyse ki, hukuk sistemimiz bu tür durumlar için çözümler sunar. Mahkeme kararına itiraz yolları nelerdir diye merak ediyorsanız, doğru yerdesiniz. Bu yazımızda, özellikle hukukçu olmayanlar için istinaf nedir nasıl başvurulur ve temyiz nedir yargıtay süreçlerini basitçe açıklayacağız. Unutmayın, adil yargılanma hakkı ihlali düşündüğünüzde veya kararın hatalı olduğuna inandığınızda bir üst mahkemeye gitmek en doğal hakkınızdır.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Mahkeme kararları, karmaşık ve uzun bir dava süreci itiraz aşaması ile değişebilir. Bu süreçte başvurulacak temel hukuki kanun yolları istinaf ve temyizdir. Gelin, bu kavramlara daha yakından bakalım.
Hukuki Kanun Yolları: Nedir Bu Kavram?
Hukuki kanun yolları, mahkemeler tarafından verilen ve henüz kesinleşmemiş kararlara karşı başvurulabilen yasal mekanizmaları ifade eder. Amaç, kararın hukuka uygunluğunun ve doğruluğunun bir üst merci tarafından denetlenmesidir. Bu yollar, adaletin tecelli etmesine ve olası hataların düzeltilmesine olanak tanır.
- Olağan Kanun Yolları: İstinaf ve temyiz bu kategoriye girer. Karar kesinleşmeden başvurulur.
- Olağanüstü Kanun Yolları: Yargılamanın iadesi ve kanun yararına bozma gibi, kesinleşmiş kararlara karşı istisnai durumlarda başvurulan yollardır.
Mahkeme Kararını Beğenmedim, Ne Yapabilirim?
Mahkeme kararının adil olmadığını veya hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsanız, umutsuzluğa kapılmayın. Belirli şartlar ve süreler dahilinde, bu karara karşı çıkma hakkınız bulunmaktadır. İşte bu noktada istinaf ve temyiz devreye girer. Bu yollar, dava süreci itiraz aşaması olarak da bilinir.
Unutmayın, her karara karşı her iki yola da başvurulamayabilir. Hangi yola başvurulacağı, kararın niteliğine ve kanundaki düzenlemelere göre değişir. Örneğin, her yerel mahkeme kararı doğrudan temyize, yani Yargıtay’a gitmez; birçoğu önce istinaf denetiminden geçer.
İstinaf Nedir? Nasıl Başvurulur?
İstinaf nedir nasıl başvurulur sorusu, ilk derece mahkemesi kararlarından memnun olmayan birçok kişinin aklındadır. İstinaf, ilk derece mahkemeleri (örneğin asliye hukuk, sulh hukuk, asliye ceza mahkemeleri) tarafından verilen kararların hem hukuki hem de maddi (olayların doğruluğu) yönden incelendiği bir kanun yoludur. İstinaf incelemesini Bölge Adliye Mahkemeleri yapar.
İstinaf Mahkemesi Ne İş Yapar?
İstinaf mahkemesi ne iş yapar sorusunun cevabı oldukça geniştir. Bölge Adliye Mahkemeleri:
- İlk derece mahkemesi kararını hukuka uygunluk ve olayın esasları yönünden inceler.
- Gerekirse yeniden yargılama yapabilir, delil toplayabilir, tanık dinleyebilir.
- İlk derece mahkemesi kararını kaldırıp yeni bir karar verebilir (davanın kabulü, reddi gibi).
- Kararı düzelterek onaylayabilir veya dosyayı ilk derece mahkemesine geri gönderebilir.
Başvuru Süreci ve Süreler:
- İstinaf başvurusu, kararı veren ilk derece mahkemesine bir dilekçe ile yapılır.
- Genellikle, kararın size tebliğ (resmi olarak bildirilmesi) edilmesinden itibaren iki hafta içinde başvuru yapılmalıdır.
- Bu süreler hak düşürücüdür; yani süreyi kaçırırsanız istinaf hakkınızı kaybedersiniz.
- Dilekçede, kararın hangi nedenlerle hukuka aykırı olduğu ve neden kaldırılması gerektiği açıkça belirtilmelidir.
İstinaf süreci hakkında daha detaylı bilgi ve hukuki destek için bir avukata danışmanız önemlidir. Örneğin, İdare Hukuku ve İdari Davalar gibi konularda verilen kararlara karşı da istinaf yolu açıktır.
Temyiz Nedir? Yargıtay Süreci
Temyiz nedir yargıtay süreci ise, genellikle Bölge Adliye Mahkemelerinin (istinaf mahkemeleri) verdiği kararlara karşı başvurulan bir üst kanun yoludur. Bazı durumlarda ise ilk derece mahkemesi kararlarına karşı doğrudan temyiz yolu açık olabilir (kanunda belirtilen istisnai hallerde). Temyiz incelemesi, Türkiye’nin en üst düzey yargı organlarından biri olan Yargıtay tarafından yapılır.
Yargıtay Kararı Bozar mı?
Evet, Yargıtay kararı bozar mı sorusunun cevabı olumludur. Yargıtay’ın temel görevi, mahkeme kararlarının hukuka uygunluğunu denetlemektir. Yargıtay, istinaf mahkemesinin aksine, olayın esasına (maddi vakıalara) genellikle girmez. Sadece kararın hukuk kurallarına doğru uygulanıp uygulanmadığını kontrol eder.
Yargıtay aşağıdaki kararları verebilir:
- Onama: Kararın hukuka uygun olduğuna karar verirse onar.
- Bozma: Kararın hukuka aykırı olduğuna karar verirse bozar. Dosya, kararı veren mahkemeye (genellikle Bölge Adliye Mahkemesi’ne) geri gönderilir. Mahkeme, bozma kararına uyabilir veya direnebilir.
- Düzelterek Onama: Karardaki küçük hukuki hataları düzelterek onama kararı verebilir.
Başvuru Süreci ve Süreler:
- Temyiz başvurusu, kararı veren mahkemeye (genellikle Bölge Adliye Mahkemesi’ne) bir dilekçe ile yapılır.
- Temyiz süresi de genellikle kararın tebliğinden itibaren iki haftadır.
- Temyiz dilekçesinde, kararın hangi hukuki sebeplerle bozulması gerektiği ayrıntılı olarak açıklanmalıdır.
Özellikle Ceza Hukuku ve Savunma gibi alanlarda Yargıtay’ın içtihatları büyük önem taşır.
İstinaf ve Temyiz Arasındaki Temel Farklar
Karışıklığı önlemek için istinaf ve temyiz arasındaki temel farkları özetleyelim:
- İnceleme Kapsamı:
- İstinaf: Hem maddi vakıaları (olayın nasıl olduğu) hem de hukuki yönü inceler. Yeniden yargılama yapabilir.
- Temyiz: Genellikle sadece hukuki denetim yapar. Olayın esasına girmez.
- Karar Veren Mahkeme:
- İstinaf: Bölge Adliye Mahkemesi
- Temyiz: Yargıtay
- Amaç:
- İstinaf: İlk derece mahkemesi kararındaki hem maddi hem de hukuki hataları düzeltmek.
- Temyiz: Hukukun ülke genelinde birörnek (aynı şekilde) uygulanmasını sağlamak ve hukuki hataları gidermek.
“Karar Düzeltme” Hala Var Mı?
Hukuk sistemimizde önemli değişiklikler oldu. Eskiden Yargıtay’ın onama veya bazı bozma kararlarına karşı “karar düzeltme” adı verilen bir yola başvurulabiliyordu. Ancak, yapılan yasal düzenlemelerle karar düzeltme yolu büyük ölçüde kaldırılmıştır. Özellikle hukuk davalarında ve idari yargıda bu yol artık mevcut değildir. Ceza yargılamasında ise çok sınırlı ve istisnai durumlarda “Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı” gibi farklı mekanizmalar bulunmaktadır. Bu nedenle, “karar düzeltme var mı” sorusunun genel cevabı “artık yok” şeklindedir. Güncel hukuki gelişmeler için Güncel Hukuki Gelişmeler sayfamızı takip edebilirsiniz.
Dava Süreci İtiraz Aşaması: Bilinmesi Gerekenler
Dava süreci itiraz aşaması, hak kayıplarını önlemek için dikkatle takip edilmelidir.
Süreler Neden Önemli?
İstinaf ve temyiz başvuruları için kanunda belirtilen süreler kesindir ve hak düşürücüdür. Bu, süreyi kaçırdığınız takdirde itiraz hakkınızı tamamen kaybedeceğiniz anlamına gelir. Kararın size tebliğ edildiği tarihi dikkatle not etmeli ve süreyi geçirmeden başvurunuzu yapmalısınız. Unutmayın ki, bir üst mahkemeye gitmek için bu sürelere riayet etmek şarttır. Mahkeme Süreci Nasıl İşler (Basit Anlatım) yazımızda genel sürece değinmiştik.
Bir Üst Mahkemeye Gitmek Her Zaman Çözüm Mü?
Her ne kadar kanun yolları hak arama özgürlüğünün bir parçası olsa da, her durumda başvurmak en iyi strateji olmayabilir. İtirazın maliyeti, harcanacak zaman ve kazanma olasılığı gibi faktörler değerlendirilmelidir. Bir avukat, davanızın özelliklerine göre size en doğru hukuki tavsiyeyi verecektir. Bazen, Arabuluculuk ve Alternatif Çözüm Yolları daha hızlı ve daha az maliyetli çözümler sunabilir.
Adil Yargılanma Hakkı İhlali Durumunda Ne Yapmalı?
Eğer yargılama sürecinde adil yargılanma hakkı ihlali yaşadığınızı düşünüyorsanız (örneğin, savunma hakkınızın kısıtlanması, mahkemenin tarafsız olmaması, makul sürede yargılanma hakkının ihlali), bu durumu istinaf veya temyiz dilekçenizde mutlaka belirtmelisiniz. Bu tür ihlaller, kararın bozulması için önemli bir sebep olabilir. Gerekirse, iç hukuk yolları tüketildikten sonra Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru veya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurma haklarınız da gündeme gelebilir.
Sonuç
Mahkeme kararına itiraz etmek, karmaşık ve teknik bir süreç olabilir. İstinaf ve temyiz yolları, hukuki hataların düzeltilmesi ve adaletin sağlanması için önemli fırsatlar sunar. Ancak, başvuru süreleri, dilekçe içerikleri ve yargılama usulleri gibi konularda profesyonel hukuki yardım almak, hak kaybı yaşamanızı önleyecektir. Bir karardan memnun değilseniz, durumunuzu değerlendirmesi ve size yol göstermesi için mutlaka bir avukata danışın.
Daha fazla bilgi için Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı’nın yargı süreçleriyle ilgili resmi kaynaklarına (örneğin, www.adalet.gov.tr) göz atabilirsiniz. Bu site, yargı sistemi ve kanun yolları hakkında güvenilir bilgiler sunmaktadır.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
