İşveren İSG sorumlulukları, modern çalışma hayatının temel taşlarından biridir. Çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumak, sadece etik bir zorunluluk değil, aynı zamanda yasal bir mecburiyettir. Türkiye’de 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, bu alandaki çerçeveyi çizer. İşverenlerin bu kanun kapsamındaki sorumluluklarını ihmal etmesi, hem çalışanlar için yıkıcı sonuçlara hem de işletmeler için ağır hukuki ve cezai yaptırımlara yol açabilir. Bu yazıda, işverenlerin temel İSG sorumluluklarını ve bu sorumlulukları yerine getirmemenin olası sonuçlarını ele alacağız.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
6331 Sayılı Kanun Kapsamında İşverenin Temel İSG Sorumlulukları
6331 Sayılı Kanun, işverenin İSG sorumlulukları konusunda net sınırlar belirler. İşverenler, çalışanlarının işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu genel yükümlülük, bir dizi spesifik görevi de beraberinde getirir:
1. Risk Değerlendirmesi Yapma veya Yaptırma Zorunluluğu
Her işveren, işyerinde var olan veya dışarıdan gelebilecek tehlikeleri belirlemelidir. Bu tehlikelerden kaynaklanan riskleri analiz etmek zorundadır. Risk değerlendirmesi zorunluluğu, İSG yönetiminin ilk ve en önemli adımıdır.
- Tehlikelerin tanımlanması.
- Risklerin belirlenmesi ve analiz edilmesi.
- Kontrol tedbirlerine karar verilmesi.
- Tedbirlerin uygulanması, izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi.
Risk değerlendirmesi, belirli periyotlarla veya çalışma koşullarında önemli değişiklikler olduğunda yenilenmelidir. Bu, proaktif bir iş kazası önleme tedbirleri yaklaşımının temelini oluşturur.
2. Çalışma Ortamı Güvenliği ve Gözetimi
İşveren, çalışma ortamı güvenliği için gerekli tüm teknik ve organizasyonel önlemleri almalıdır. Bu, şunları içerir:
- Makine ve ekipmanların güvenli olmasını sağlamak.
- Gerekli kişisel koruyucu donanımları (KKD) temin etmek ve kullanılmasını sağlamak.
- İşyeri ortam ölçümlerini (gürültü, toz, kimyasal vb.) yapmak veya yaptırmak.
- İşyerinin düzenini ve temizliğini sağlamak.
- Periyodik kontrolleri ve bakımları düzenli olarak yapmak.
3. Çalışanların Eğitimi ve Bilgilendirilmesi
İşverenler, çalışanlarını karşı karşıya oldukları riskler konusunda bilgilendirmelidir. Ayrıca, bu risklere karşı alınacak tedbirler hakkında eğitim vermelidir.
- İşe başlama eğitimleri.
- Temel İSG eğitimleri (tehlike sınıfına göre belirli periyotlarla yenilenir).
- Mesleki riskler ve korunma yolları hakkında bilgilendirme.
- Yasal hak ve sorumluluklar hakkında bilgilendirme.
Eğitimlerin verildiği belgelendirilmeli ve çalışanların eğitimleri anladığından emin olunmalıdır.
4. Sağlık Gözetimi (İşe Giriş ve Periyodik Muayeneler)
Çalışanların işe uygunluğunu belirlemek ve işle ilgili sağlık sorunlarını erken teşhis etmek amacıyla sağlık gözetimi yapılmalıdır. Bu görevi işyeri hekimi yürütür.
- İşe giriş muayeneleri.
- İşin niteliğine ve tehlike sınıfına göre belirlenen periyotlarla sağlık muayeneleri.
- İş kazası veya meslek hastalığı sonrası işe dönüş muayeneleri.
5. İSG Profesyonelleri Görevlendirme
İşverenler, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre İSG uzmanı görevlendirme ve işyeri hekimi çalıştırma veya Ortak Sağlık Güvenlik Birimi’nden (OSGB) hizmet alma yükümlülüğündedir. Bu profesyoneller, İSG faaliyetlerinin planlanması, uygulanması ve denetlenmesinde işverene rehberlik eder. Bu konu, genel iş hukuku İSG prensipleri içinde önemli bir yer tutar. İş hukuku ve çalışan hakları konusunda daha fazla bilgi için İş Hukuku ve Çalışma Hakları kategorimizi inceleyebilirsiniz.
6. Acil Durum Planları, Tahliye ve Tatbikatlar
İşveren, olası acil durumlar (yangın, deprem, sel, sabotaj vb.) için planlar hazırlamalıdır. Bu planlar kapsamında:
- Önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler belirlenmelidir.
- Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri oluşturulmalıdır.
- Destek elemanları (arama, kurtarma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım) belirlenmeli ve eğitilmelidir.
- Belirli aralıklarla tatbikatlar yapılmalıdır.
7. Kayıt Tutma ve Bildirimler
İşveren, iş kazalarını ve meslek hastalıklarını kayıt altına almalı ve yasal süreler içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmelidir. Ramak kala olayların (kazaya yol açmadan atlatılan tehlikeli durumlar) da kaydedilmesi, gelecekteki kazaları önlemek açısından önemlidir.
İş Kazalarını Önleme Tedbirleri: Proaktif Yaklaşım
İş kazası önleme tedbirleri, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda vicdani bir sorumluluktur. Reaktif (kaza olduktan sonra müdahale) yerine proaktif (kaza olmadan önleme) bir yaklaşım benimsemek esastır.
- Güvenlik kültürü oluşturmak.
- Çalışanların katılımını sağlamak.
- Tehlikeleri kaynağında yok etmek veya azaltmak.
- Güvenli çalışma prosedürleri oluşturmak ve uygulamak.
- Düzenli denetimler yapmak.
Yükümlülüklere Uymamanın Ağır Sonuçları
İşverenlerin İSG yükümlülüklerini yerine getirmemesi, çok ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu sonuçlar idari, hukuki ve cezai nitelikte olabilir.
1. Hukuki Sorumluluk (Tazminat Davaları)
İş kazası veya meslek hastalığı durumunda, işverenin İSG önlemlerini almada kusuru varsa, hukuki sorumluluğu doğar. Çalışan veya hak sahipleri, işverene karşı iş kazası sonucu tazminat davası açabilir. Bu davalarda talep edilebilecek tazminatlar şunlardır:
- Maddi Tazminat: Tedavi giderleri, kazanç kaybı, çalışma gücü kaybı tazminatı, destekten yoksun kalma tazminatı (ölüm halinde).
- Manevi Tazminat: Çalışanın veya yakınlarının kaza nedeniyle yaşadığı elem, keder ve üzüntü için talep edilen tazminat.
Tazminat hukuku ve maddi zararlar hakkında detaylı bilgi için Tazminat Hukuku ve Maddi Zararlar sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. Özellikle iş kazaları sonrası haklarınız için İş Kazası Tazminatı: Haklar, Süreç ve Dava yazımıza göz atabilirsiniz.
2. Cezai Sorumluluk
İş kazası ölüme veya yaralanmaya neden olursa, işverenin veya temsilcilerinin kusur durumuna göre Türk Ceza Kanunu kapsamında cezai sorumluluğu gündeme gelebilir. Bu suçlar genellikle “taksirle ölüme neden olma” veya “taksirle yaralama” şeklinde olur. Kast veya olası kast durumlarında daha ağır cezalar söz konusu olabilir. Ceza hukuku süreçleri hakkında bilgi için Ceza Hukuku ve Savunma kategorimize bakabilirsiniz.
3. İdari Para Cezaları
6331 Sayılı Kanun’da belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişleri tarafından idari para cezaları uygulanır. İSG idari para cezaları 2025 yılı itibarıyla güncellenmiş olup, ihlalin türüne ve işyerinin tehlike sınıfına göre ciddi miktarlara ulaşabilmektedir. Örneğin:
- Risk değerlendirmesi yapmamak veya yaptırmamak.
- Acil durum planı hazırlamamak.
- Çalışanlara eğitim vermemek.
- İSG uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmemek.
- Gerekli KKD’leri sağlamamak.
Bu cezalar ve idari süreçlere itirazlar konusunda İdare Hukuku ve İdari Davalar bölümümüzden destek alabilirsiniz. Güncel idari para cezaları ve mevzuat için resmi kaynaklara, örneğin T.C. Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden 6331 Sayılı Kanun’a bakmak önemlidir.
4. İşin Durdurulması
Çalışanların hayatı için hayati ve yakın tehlike arz eden durumlarda, işyerinin tamamında veya bir bölümünde iş durdurulabilir. Bu, işletme için ciddi bir üretim ve itibar kaybı anlamına gelir.
5. İtibar Kaybı
Sık sık iş kazalarının yaşandığı veya İSG kurallarının hiçe sayıldığı bir işyeri, kamuoyu nezdinde ve sektörde itibar kaybeder. Bu durum, müşteri ve yetenekli çalışan kaybına yol açabilir.
Sonuç
İş sağlığı ve güvenliği kanunu işveren yükümlülükleri, sadece bir dizi kuraldan ibaret değildir. Çalışanların en temel hakkı olan yaşama ve sağlık hakkını korumayı amaçlar. İşverenler, işverenin İSG sorumluluğu bilinciyle hareket ederek, gerekli tüm iş kazası önleme tedbirleri almalı, risk değerlendirmesi zorunluluğu gibi temel görevleri eksiksiz yerine getirmelidir. Aksi takdirde, iş kazası sonucu tazminat davası gibi hukuki süreçler, isg idari para cezaları gibi mali yükler ve hatta cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler. Unutulmamalıdır ki, güvenli bir çalışma ortamı güvenliği sağlamak, hem insani hem de yasal bir görevdir ve işletmenin sürdürülebilirliği için kritik öneme sahiptir.
İSG ve iş hukuku konularında güncel gelişmeler için Güncel Hukuki Gelişmeler ve Blog sayfalarımızı takip edebilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
