Sivil toplum kuruluşları (STK), toplumsal yaşamın vazgeçilmez bir parçasıdır. Dernek nasıl kurulur ve vakıf kurma şartları nelerdir gibi sorular, bu alanda faaliyet göstermek isteyen pek çok kişinin merak ettiği temel konulardır. Bu kapsamlı rehberde, Türkiye’de dernek ve vakıf kurma süreçlerini, STK hukuku çerçevesinde dikkat edilmesi gerekenleri ve yönetimsel detayları adım adım ele alacağız. Amacımız, sizlere yol göstermek ve bu önemli süreci hukuki açıdan sorunsuz bir şekilde tamamlamanıza yardımcı olmaktır.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Dernek Nedir, Nasıl Kurulur? Adım Adım Dernek Kurulum Süreci
Dernekler, belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere en az yedi gerçek veya tüzel kişinin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır. Dernekler Kanunu, derneklerin kuruluş ve işleyişine dair temel düzenlemeleri içerir. Dernek kurma süreci, dikkatli bir planlama ve hukuki prosedürlere uyum gerektirir.
Dernek Kurmak İçin Gerekli Şartlar ve Belgeler
Dernek kurmak isteyenlerin belirli yasal şartları yerine getirmesi ve gerekli belgeleri eksiksiz olarak hazırlaması büyük önem taşır. Bu süreç, ileride yaşanabilecek hukuki sorunların önüne geçilmesini sağlar.
Dernekler Kanunu Kapsamında Kurucularda Aranacak Şartlar
- Fiil ehliyetine sahip olmak (18 yaşını doldurmuş ve kısıtlı olmamak).
- Belirli suçlardan mahkum olmamış olmak.
- Yabancılar için Türkiye’de yerleşme hakkına sahip olmak.
Başvuru İçin Zorunlu Evrak Listesi
- Kurucular tarafından imzalanmış kuruluş bildirimi.
- Kurucular tarafından imzalanmış dernek tüzüğü örneği (her sayfası paraflı).
- Kurucuların T.C. kimlik numaraları ve yerleşim yeri belgeleri.
- Geçici yönetim kurulu üyeleri ile yazışma ve tebligatı almaya yetkili kişi veya kişilerin adı, soyadı, yerleşim yerlerini ve imzalarını belirten liste veya yazı.
- Dernek merkezinin tapu kaydı veya kira kontratı.
Dernek Tüzüğü Hazırlama: Dikkat Edilmesi Gereken Altın Kurallar
Dernek tüzüğü, derneğin anayasası niteliğindedir. Bu nedenle özenle hazırlanmalı ve kanuni zorunlulukları içermelidir. Tüzükte yer alması gereken temel unsurlar şunlardır:
- Derneğin adı ve merkezi.
- Derneğin amacı ve bu amacı gerçekleştirmek için sürdürülecek çalışma konuları ve biçimleri.
- Derneğe üye olma, üyelikten çıkma ve çıkarılmanın şart ve şekilleri.
- Genel kurulun toplanma şekli ve zamanı.
- Genel kurulun görevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve şekilleri.
- Yönetim ve denetim kurullarının görev ve yetkileri, ne suretle seçileceği, asıl ve yedek üye sayısı.
- Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacak ise şubelerin nasıl kurulacağı, görev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasıl temsil edileceği.
- Üyelerin ödeyecekleri giriş ve yıllık aidat miktarının belirlenme şekli.
- Derneğin borçlanma usulleri.
- Derneğin iç denetim şekilleri.
- Tüzüğün ne şekilde değiştirileceği.
- Derneğin feshi halinde mal varlığının tasfiye şekli.
Daha detaylı bilgi ve örnekler için Güncel Hukuki Gelişmeler sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Dernek Organlarının Oluşturulması ve Görevleri
Derneklerin zorunlu organları genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kuruludur. Bu organların usulüne uygun şekilde oluşturulması, derneğin sağlıklı işleyişi için kritik öneme sahiptir.
Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu Seçimi
Yönetim kurulu, derneğin yürütme organıdır ve genel kurul tarafından seçilir. Denetim kurulu ise derneğin mali ve idari faaliyetlerini denetler. Her iki kurulun da görev ve sorumlulukları tüzükte açıkça belirtilmelidir. Bu süreçlerde Medeni Hukuk ve Uygulamaları alanındaki genel prensipler de yol gösterici olabilir.
Dernekler Müdürlüğü Başvuru ve Tescil İşlemleri
Hazırlanan belgelerle birlikte derneğin kurulacağı yerin mülki idare amirliğine (genellikle valilik veya kaymakamlık bünyesindeki Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü) başvurulur. Başvurunun incelenmesi ve herhangi bir eksiklik veya kanuna aykırılık bulunmaması halinde dernek, kütüğe kaydedilerek tüzel kişilik kazanır. Bu süreç hakkında daha fazla bilgi için Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün resmi web sitesi (https://www.siviltoplum.gov.tr) ziyaret edilebilir.
Vakıf Nedir, Hangi Amaçlarla Kurulur? Vakıf Kurma Şartları Nelerdir?
Vakıflar, gerçek veya tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülemeleriyle oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluklarıdır. Vakıf kurma şartları, Türk Medeni Kanunu ve Vakıflar Kanunu ile düzenlenmiştir. Vakıflar genellikle eğitim, sağlık, kültür, sanat gibi kamusal fayda gözeten alanlarda faaliyet gösterirler.
Vakıf Kurmanın Temel Amaçları ve Hukuki Dayanağı
Vakıflar, bir malvarlığının belirli bir ideale hizmet etmesi amacıyla kurulur. Bu amaç, hukuka ve ahlaka uygun olmalıdır. Vakıflar Genel Müdürlüğü, vakıfların kuruluş, işleyiş ve denetiminde merkezi bir rol oynar.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Rolü ve Önemi
Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM), vakıfların tescili, denetlenmesi, yönetimi ve vakıf kültürünün yaşatılması gibi pek çok önemli görevi üstlenir. VGM’nin denetimi, vakıfların amaçları doğrultusunda faaliyet göstermelerini sağlar.
Vakıf Senedi Hazırlama Süreci ve İçeriği
Vakıf senedi, vakfın kuruluş belgesidir ve noter tarafından düzenlenmesi zorunludur. Vakıf senedi, vakfın temel yapısını ve işleyiş kurallarını belirler.
Vakıf Senedinde Bulunması Gereken Zorunlu Unsurlar
- Vakfın adı.
- Vakfın amacı.
- Bu amaca özgülenen mal ve haklar.
- Vakfın örgütlenme ve yönetim şekli.
- Vakfın yerleşim yeri.
- Vakfın sona ermesi halinde mal varlığının tahsis edileceği yer.
Vakıf senedi hazırlarken hukuki danışmanlık almak, sürecin doğru yönetilmesi açısından faydalıdır. Bu konuda Miras Hukuku ve Miras Paylaşımı alanındaki tecrübelerimizden de yararlanabilirsiniz, özellikle mal varlığının özgülenmesi konularında benzer prensipler geçerli olabilir.
Vakıf Kurmak İçin Gerekli Belgeler ve Başvuru Mercii
Vakıf kurma iradesi, resmi senetle veya ölüme bağlı tasarrufla (vasiyetname) açıklanır. Gerekli belgeler ve vakıf senedi ile birlikte vakfın yerleşim yeri asliye hukuk mahkemesine başvurularak tescil talep edilir.
Asliye Hukuk Mahkemesi’ne Başvuru ve Tescil
Mahkeme, vakıf senedini ve kuruluş koşullarını inceler. Kanuna uygunluk durumunda vakfın tesciline karar verir. Tescil kararı kesinleşince vakıf tüzel kişilik kazanır ve Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndeki merkezi sicile kaydolunur.
Vakıf Organları ve İşleyişi
Vakıfların zorunlu organı yönetim organıdır (genellikle mütevelli heyeti veya yönetim kurulu). Vakıf senedinde başka organlar da öngörülebilir. Organların görev ve yetkileri vakıf senedinde açıkça belirtilmelidir.
Dernek ve Vakıf Yönetiminin İncelikleri: STK Hukuku Çerçevesinde Yükümlülükler
Dernek ve vakıfların kuruluşu kadar, yönetim süreçleri de önemlidir. STK hukuku, bu kuruluşların şeffaf, hesap verebilir ve amaçlarına uygun bir şekilde yönetilmesini hedefler.
Genel Kurul Toplantıları: Usul ve Esaslar
Özellikle derneklerde genel kurul, en yetkili karar organıdır. Toplantıların usulüne uygun yapılması, alınan kararların geçerliliği için zorunludur.
Olağan ve Olağanüstü Genel Kurul
- Olağan Genel Kurul: Tüzükte belirtilen zamanlarda (genellikle yılda bir veya iki yılda bir) yapılır.
- Olağanüstü Genel Kurul: Yönetim veya denetim kurulunun gerekli gördüğü hallerde veya dernek üyelerinin beşte birinin yazılı isteği üzerine toplanır.
Beyanname Verme ve Mali Yükümlülükler
Dernekler, yılsonu itibarıyla faaliyetlerini, gelir ve gider işlemlerinin sonuçlarını düzenleyecekleri beyanname ile her yıl Nisan ayı sonuna kadar mülki idare amirliğine vermekle yükümlüdürler. Vakıfların da benzer mali bildirim ve beyanname yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu süreçlerde Vergi Hukuku ve Vergi İhtilafları konusunda bilgi sahibi olmak faydalı olabilir.
Dernek Beyannamesi ve Vakıf Beyannamesi Farkları
Her iki beyannamenin içeriği ve sunulacağı merciler farklılık gösterebilir. İlgili mevzuatın dikkatle incelenmesi gerekir.
Dernek ve Vakıfların Denetimi
Denetim, STK’ların şeffaflığı ve hesap verebilirliği açısından hayati öneme sahiptir. Hem iç denetim mekanizmaları kurulmalı hem de dış denetime açık olunmalıdır.
İç Denetim ve Dış Denetim Süreçleri
- İç Denetim: Derneklerde denetim kurulu, vakıflarda ise vakıf senedinde belirtilen organ veya bağımsız denetçiler tarafından yapılır.
- Dış Denetim: Dernekler İçişleri Bakanlığı (Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü), vakıflar ise Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından denetlenir. Gerekli görüldüğünde ilgili bakanlıklar ve maliye tarafından da denetim yapılabilir.
Dernek ve Vakıflarda Üyelik İşlemleri
Derneklerde üyelik, önemli bir kavramdır. Üyeliğe kabul, üyelikten çıkma ve çıkarılma süreçleri tüzükte net bir şekilde düzenlenmelidir. Vakıflarda ise klasik anlamda bir üyelik sistemi olmayıp, daha çok vakfın organlarında görev alan kişiler söz konusudur.
Dernek ve Vakıfların Sona Ermesi ve Tasfiyesi
Dernek ve vakıflar çeşitli nedenlerle sona erebilirler. Sona erme ve tasfiye süreçleri de hukuki düzenlemelere tabidir.
Kendiliğinden Sona Erme Halleri
- Amacın gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkansız hale gelmesi.
- İlk genel kurul toplantısının kanunda öngörülen sürede yapılmamış veya zorunlu organların oluşturulamamış olması (dernekler için).
- Borç ödemede acze düşmesi (dernekler için).
- Tüzükte belirlenen sürenin sona ermesi.
Mahkeme Kararıyla Fesih Sebepleri
- Amacın kanuna veya ahlaka aykırı hale gelmesi.
- Kuruluş şartlarının sonradan kaybedilmesi.
- Faaliyetlerin kanuna aykırı yürütülmesi.
Bu gibi durumlarda, özellikle idari işlemlerin iptali gerekebileceğinden İdare Hukuku ve İdari Davalar kategorimizdeki yazılarımız size ışık tutabilir.
Tasfiye Süreci ve Mal Varlığının Akıbeti
Dernek veya vakfın sona ermesi durumunda mal varlığı, tüzükte veya vakıf senedinde belirtilen şekilde, belirtilmemişse kanuni düzenlemelere göre tasfiye edilir. Genellikle benzer amaçlı başka bir kuruluşa devredilir. Bu süreçlerin hukuka uygun yürütülmesi, olası anlaşmazlıkların önüne geçilmesi açısından önemlidir. Eğer tasfiye sürecinde alacak verecek ilişkileri doğarsa İcra ve İflas Hukuku alanındaki bilgiler de relevant olabilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Dernek kurmak için kaç kişi gerekir?
Dernek kurmak için en az yedi gerçek veya tüzel kişi gereklidir. Bu kişiler fiil ehliyetine sahip olmalıdır.
Vakıf mal varlığı ne kadar olmalı?
Mevzuatta vakıf kurmak için asgari bir mal varlığı miktarı belirtilmemiştir. Ancak, vakfın amacını gerçekleştirmeye yeterli miktarda mal ve hakların özgülenmesi gerekir. Bu yeterlilik, mahkeme tarafından değerlendirilir.
Dernekler ticari faaliyette bulunabilir mi?
Dernekler, amaçlarını gerçekleştirmek için gelir elde etmek amacıyla iktisadi işletme kurabilirler. Ancak, derneğin kendisi doğrudan ticari bir amaçla kurulamaz ve elde edilen gelirler dernek üyelerine paylaştırılamaz, derneğin amaçları için kullanılmalıdır.
Türkiye’de sivil toplum faaliyetlerine hukuki bir zemin oluşturmak, toplumsal gelişime katkıda bulunmanın önemli bir yoludur. Dernek nasıl kurulur veya vakıf kurma şartları gibi konularda doğru bilgiye sahip olmak, bu yolda atılacak ilk ve en önemli adımdır. Daha fazla hukuki bilgi ve danışmanlık için blog sayfamızı ziyaret edebilir veya uzman avukatlarımızla iletişime geçebilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
