İşyerinde Mobbing (Psikolojik Taciz): Nedir, Nasıl İspatlanır ve Hangi Hakları Doğurur?
Çalışma hayatı, profesyonel gelişimin ve üretkenliğin merkezi olmalıdır. Ancak ne yazık ki bazı işyerleri, çalışanlar için bir baskı ve yıldırma alanına dönüşebilmektedir. İşte bu noktada işyerinde psikolojik taciz olarak da bilinen mobbing kavramı karşımıza çıkar. Bu durum, çalışanın hem ruhsal sağlığını hem de kariyerini olumsuz etkileyen ciddi bir iş hukuku ihlalidir.
Peki, tam olarak mobbing nedir ve hangi davranışlar mobbing sayılır? Bir çalışanın maruz kaldığı her olumsuz davranış mobbing midir? Bu yazımızda, işyerinde mobbingin unsurlarını, Yargıtay kararları ışığında ispat yöntemlerini ve mobbinge uğrayan işçinin yasal haklarını detaylı bir şekilde ele alacağız.
Mobbing Nedir ve Unsurları Nelerdir?
Mobbing, bir veya birden fazla kişi tarafından diğer bir kişiye yönelik sistematik, sürekli ve kasıtlı olarak uygulanan düşmanca ve etik dışı davranışlar bütünüdür. Amacı, mağduru işyerinden bezdirmek, yıldırmak ve pasifize etmektir. Bir davranışın mobbing olarak kabul edilebilmesi için bazı temel unsurları taşıması gerekir.
Yargıtay kararlarına göre bir eylemin mobbing sayılabilmesi için şu koşullar aranır:
- Sistemli Olma: Davranışların tesadüfi değil, bilinçli ve belirli bir amaca yönelik olması gerekir.
- Süreklilik: Tacizin anlık bir olaydan ibaret olmaması, belirli bir süre boyunca devam etmesi önemlidir.
- Kasıtlı Olma: Eylemlerin, çalışanı yıldırma ve işten uzaklaştırma kastıyla yapılması gerekmektedir.
- Mağdurun Kişiliğinde ve Sağlığında Zarar: Uygulanan işveren baskısı veya akran zorbalığı, mağdurun psikolojisinde veya sağlığında olumsuz etkiler bırakmalıdır.
Mobbing davranışları, kendini farklı şekillerde gösterebilir. Örneğin; kişiyi sürekli eleştirmek, görev tanımı dışında işler vermek, sosyal olarak dışlamak, hakkında dedikodu yaymak veya yetkilerini kısıtlamak sıkça görülen mobbing türlerindendir.
Yargıtay Kararları Işığında Mobbing Nasıl İspatlanır?
Mobbingin en zorlayıcı yanlarından biri, ispat sürecidir. Çünkü mobbing genellikle soyut ve psikolojik eylemlerle gerçekleştirilir. Ancak, mobbing nasıl ispatlanır sorusunun cevapsız olmadığını bilmek önemlidir. Yargıtay, mobbing davalarında kesin delillerin yanı sıra, olayın varlığına işaret eden emareleri de dikkate almaktadır.
Mobbingi ispatlamak için kullanılabilecek başlıca deliller şunlardır:
- Yazılı ve Dijital Deliller: E-postalar, şirket içi yazışmalar, WhatsApp veya diğer mesajlaşma uygulaması kayıtları, mobbingi kanıtlayan en güçlü deliller arasındadır.
- Tanık Beyanları: Olaylara şahit olan diğer çalışma arkadaşlarının beyanları, davanın seyrini değiştirebilir. Tanıkla ispat, mobbing davalarında sıkça başvurulan bir yöntemdir.
- Sağlık Raporları: Mobbing nedeniyle yaşanan strese bağlı olarak ortaya çıkan psikolojik veya fizyolojik rahatsızlıklara ilişkin doktor ve psikiyatr raporları, iddiaları destekler.
- Olay Günlüğü: Mağdurun yaşadığı olayları tarih, saat ve şahitler gibi detaylarla düzenli olarak not etmesi, mahkemede önemli bir kanıt niteliği taşır.
- Performans Değerlendirmeleri: Objektif bir neden olmaksızın çalışanın performans notlarının aniden düşürülmesi de bir emare olarak değerlendirilebilir.
Unutulmamalıdır ki, Yargıtay mobbingin varlığı için “kuvvetli şüphe” oluşmasını yeterli görmektedir. Bu nedenle, eldeki tüm verilerin bir araya getirilmesi büyük önem taşır.
Mobbinge Uğrayan İşçinin Hakları: Haklı Nedenle Fesih ve Tazminat
İşyerinde mobbinge uğradığını düşünen bir işçinin kanunlar tarafından korunan önemli hakları bulunmaktadır. Bu hakların en başında, iş sözleşmesini tek taraflı olarak sona erdirme yetkisi gelir. Mobbing, İş Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca işçi için bir haklı fesih nedenidir.
Mobbing nedeniyle iş akdinin feshi durumunda işçi şu haklara sahip olur:
- Kıdem Tazminatı: İşçi, en az bir yıllık kıdemi varsa, iş sözleşmesini haklı nedenle feshettiği için kıdem tazminatına hak kazanır.
- İhbar Tazminatı Talep Edilemez: İş sözleşmesini haklı nedenle fesheden işçiden ihbar süresine uyması beklenmez ve işveren işçiden ihbar tazminatı talep edemez.
- Maddi ve Manevi Tazminat: İşçi, mobbing nedeniyle uğradığı maddi (tedavi masrafları, gelir kaybı vb.) ve manevi (psikolojik çöküntü, elem, keder) zararlar için ayrı bir mobbing tazminat davası açabilir.
- Ayrımcılık Tazminatı: Eğer mobbing, cinsiyet, sendikal faaliyet veya siyasi görüş gibi nedenlerle yapılıyorsa, işçi ayrıca ayrımcılık tazminatı da talep edebilir.
Mobbing nedeniyle istifa eden işçinin kıdem tazminatı hakları hakkında daha fazla bilgi için “Mobbing Nedeniyle İstifa ve Kıdem Tazminatı” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. Ayrıca, iş sözleşmesinin sonlandırılması süreçleriyle ilgili genel bilgi için “Haksız Fesih ve İşe İade Davası” konulu makalemiz de faydalı olacaktır.
Mobbing Durumunda İzlenmesi Gereken Hukuki Yollar (ALO 170 ve Dava Süreci)
Mobbinge maruz kalan bir çalışanın sessiz kalmaması ve yasal yollara başvurması kritik öneme sahiptir. İzlenebilecek adımlar genellikle durumu kanıtlayıcı deliller toplamakla başlar. Süreç boyunca sakin kalmak ve profesyonel davranmak önemlidir.
İşçinin atabileceği adımlar şunlardır:
- Delil Toplama: Yukarıda sayılan e-posta, mesaj, tanık gibi tüm delilleri sistemli bir şekilde bir araya getirin.
- Şikayet Mekanizmaları: Durumu, varsa işyerindeki etik kurullara veya insan kaynakları departmanına yazılı olarak bildirin. Bu bildirimler de ileride delil olarak kullanılabilir.
- ALO 170 Şikayet Hattı: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın iletişim hattı olan ALO 170, bu konuda şikayetlerinizi iletebileceğiniz ve destek alabileceğiniz önemli bir mercidir.
- Hukuki Süreç Başlatma: Toplanan delillerle birlikte iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir ve ardından İş Mahkemelerinde bir mobbing tazminat davası açabilirsiniz.
Mobbing davaları, karmaşık ve teknik detaylar içeren süreçlerdir. Bu nedenle, hak kayıplarını önlemek ve süreci doğru yönetmek adına bir avukattan hukuki destek almak, haklarınızın etkin bir şekilde korunması açısından büyük fayda sağlayacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
İşyerinde mobbinge uğradığımı nasıl anlarım? Belirtileri nelerdir?
Sürekli hedef alınma, aşağılanma, dışlanma, alay edilme, iş yükünün haksızca artırılması veya azaltılması, iletişim engellenmesi ve dedikodu gibi davranışlar mobbing belirtileridir.
Mobbingi yasal olarak ispatlamak için hangi deliller kullanılabilir?
E-posta, mesajlaşma kayıtları, tanık beyanları, sesli/görüntülü kayıtlar (yasalara uygun olmak kaydıyla), tıbbi raporlar, psikolog/psikiyatr raporları ve olay günlüğü gibi unsurlar delil olarak sunulabilir.
Mobbinge maruz kalan bir çalışanın hangi yasal hakları vardır?
İş sözleşmesini haklı nedenle feshetme, maddi ve manevi tazminat davası açma, ayrımcılık tazminatı talep etme ve iş sağlığı ve güvenliği kapsamında şikayet mekanizmalarını kullanma gibi yasal hakları bulunmaktadır.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
