Bankalarla veya finans kuruluşlarıyla bir kredi veya kredi kartı sözleşmesi imzalarken, genellikle uzun ve karmaşık metinlerle karşılaşırız. Zaman kısıtlamaları veya metinlerin anlaşılmazlığı nedeniyle birçoğumuz bu sözleşmeleri tam olarak okumadan imzalarız. Ancak bu sözleşmelerde, tüketici aleyhine dengesizlik yaratan, tüketici sözleşmesi haksız şart olarak nitelendirilebilecek maddeler bulunabilir. Peki, bu haksız şartlar geçerli midir ve bunlara nasıl itiraz edilebilir? Bu yazıda, banka sözleşmesi itiraz yollarını ve haksız şartın geçersizliği ilkesini inceleyeceğiz.
Haksız Şart Nedir? Tüketici Hukukundaki Yeri
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK), haksız şartları açıkça tanımlar. Bir sözleşme şartı, aşağıdaki durumlarda haksız şart olarak kabul edilir:
- Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilmişse.
- Tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine bir dengesizlik yaratıyorsa.
Önemli: Bankaların genellikle standart olarak hazırladığı ve tüketiciye sadece imzalama seçeneği sunduğu sözleşmelerdeki (genel işlem koşulları) şartlar, haksız şart denetimine daha fazla tabidir. Tüketici ile ayrıca ve açıkça müzakere edilerek üzerinde anlaşmaya varıldığı ispatlanmadıkça, bu tür şartlar haksız kabul edilebilir.
Banka ve Kredi Sözleşmelerinde Sıkça Rastlanan Haksız Şart Örnekleri
Finansal sözleşmelerde karşımıza çıkabilecek bazı yaygın haksız şart örnekleri şunlardır:
- Kredi Kartı Yıllık Aidatı: En yaygın itiraz konularından biridir. Yargıtay kararları doğrultusunda, tüketiciden alınacak kart aidatının haklı bir nedene dayanması ve sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekir. Aksi takdirde kredi kartı aidatı iadesi talep edilebilir.
- Dosya Masrafı ve Komisyonlar: Kredi kullanımı sırasında alınan, ancak karşılığında makul bir hizmet sunulmayan veya fahiş olan masraflar haksız şart sayılabilir.
- Hesap İşletim Ücreti: Tüketicinin açık onayı alınmadan veya yeterli bilgilendirme yapılmadan düzenli olarak kesilen ücretler.
- Tek Taraflı Sözleşme Değişikliği Hakkı: Bankanın faiz oranlarını, masrafları veya diğer sözleşme koşullarını tüketici aleyhine tek taraflı olarak değiştirmesine olanak tanıyan maddeler.
- Aşırı Faiz Oranları: Piyasa koşullarının ve yasal sınırların üzerinde belirlenen kredi faizleri veya gecikme faizleri.
- Zorunlu ve İlgisiz Sigorta Poliçeleri: Kredi ürünüyle doğrudan ilgisi olmayan veya tüketiciye alternatif sunulmadan dayatılan sigorta ürünleri.
Hukuki Dayanak: Haksız Şartın Geçersizliği İlkesi
Haksız şartın geçersizliği, TKHK’nın 5. maddesinde net bir şekilde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre:
- Tüketici sözleşmelerindeki haksız şartlar kesin olarak hükümsüzdür.
- Sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini korur.
- Bir sözleşme şartının haksız olduğunun iddia edilmesi durumunda, bu şartın tüketiciyle müzakere edildiğini ispatlama yükümlülüğü bankaya veya finans kuruluşuna aittir.
Bu ilke, tüketicinin sözleşme serbestisi adı altında ezilmesini önlemeyi amaçlar. Bankanın “sözleşmede yazıyor, imzaladınız” savunması, eğer ilgili şart haksız ise hukuken geçerli olmayacaktır.
Haksız Şartlara Karşı İtiraz Yolları: Adım Adım Ne Yapmalı?
Sözleşmenizde haksız bir şart olduğunu düşünüyorsanız, haklarınızı aramak için aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz. Bu süreç, banka sözleşmesi itiraz mekanizmasının temelini oluşturur.
Adım 1: Sözleşmenizi Dikkatlice İnceleyin
- İlk olarak, kredi veya kredi kartı sözleşmenizi bulun ve dikkatlice okuyun.
- Yukarıda belirtilen haksız şart örneklerini göz önünde bulundurarak, şüpheli maddeleri işaretleyin. Özellikle faiz oranları, masraflar, komisyonlar ve tek taraflı değişiklik yetkileri gibi bölümlere odaklanın.
Adım 2: Banka veya Finans Kuruluşu ile İletişime Geçin
- Tespit ettiğiniz haksız şarta veya talep edilen haksız ücrete (örneğin, kredi kartı aidatı) itiraz etmek için öncelikle bankanıza yazılı olarak başvurun.
- Bir dilekçe hazırlayarak durumu açıkça anlatın. Hangi sözleşme maddesinin haksız olduğunu düşündüğünüzü ve talebinizi (örneğin, ücretin iadesi, maddenin uygulanmaması) belirtin.
- Başvurunuzu iadeli taahhütlü posta, noter veya bankanın kayıtlı elektronik posta (KEP) adresi üzerinden yaparak ispat edilebilir hale getirin. Banka şubesine elden teslim ediyorsanız, dilekçenizin bir kopyasına “aslı gibidir” kaşesi ve tarih almayı unutmayın.
Adım 3: Tüketici Hakem Heyeti’ne (THH) Başvuru
- Bankadan olumsuz yanıt alırsanız veya belirli bir süre içinde (genellikle 30 gün) yanıt gelmezse, Tüketici Hakem Heyeti’ne başvurabilirsiniz.
- Başvurular, uyuşmazlık bedeline göre İl veya İlçe Tüketici Hakem Heyetlerine yapılır. Bu bedel her yıl güncellenir, bu nedenle başvuru yapacağınız yıl için geçerli olan parasal sınırları kontrol etmeniz önemlidir. (Örneğin, 2024 yılı için bu sınır 104.000 TL idi, 2025 yılı için güncel tutarı Ticaret Bakanlığı’nın web sitesinden veya e-Devlet üzerinden kontrol edebilirsiniz).
- Başvurunuzu e-Devlet Kapısı üzerinden (TÜBİS – Tüketici Bilgi Sistemi), şahsen veya posta yoluyla yapabilirsiniz. Daha fazla bilgi için Tüketici Hakem Heyetine Başvuru Rehberi yazımıza göz atabilirsiniz.
- THH kararları, belirlenen parasal sınır dahilinde, mahkeme kararı niteliğinde olup icra edilebilir niteliktedir.
Adım 4: Tüketici Mahkemesi’nde Dava Açma
- Uyuşmazlık bedeli THH’nin görev sınırını aşıyorsa veya THH kararına itiraz etmek istiyorsanız (kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde), Tüketici Mahkemesi’nde dava açmanız gerekir.
- Tüketici Mahkemeleri’ndeki davalar daha karmaşık olabileceğinden, bu aşamada bir avukattan hukuki destek almanız genellikle tavsiye edilir. Tüketici Hakları ve Anlaşmazlıklar konusunda uzman bir avukat size yol gösterebilir.
Özel Durumlar: Kredi Kartı Aidatı ve Diğer Ücretler
Kredi Kartı Aidatı İadesi
Kredi kartı aidatı iadesi, tüketicilerin en sık başvurduğu konulardan biridir. Bankalar genellikle aidatsız bir kart seçeneği sunmak zorundadır. Eğer size böyle bir seçenek sunulmadıysa veya aidatın alınacağına dair açık onayınız yoksa, ödediğiniz aidatları geriye dönük olarak (genellikle 10 yıllık zamanaşımı süresi içinde) talep edebilirsiniz. İtiraz süreci yukarıda anlatılan adımlarla aynıdır. Banka Haksız Kesinti İadesi Alma konulu yazımızda bu süreci daha detaylı bulabilirsiniz.
Haksız Masraf ve Komisyon İtirazları
Dosya masrafı, ekspertiz ücreti, ipotek tesis ücreti gibi kalemlerde de haksız şartın geçersizliği ilkesi geçerlidir. Bankanın aldığı masrafın, sunduğu hizmetle orantılı ve makul olması gerekir. Fahiş veya belgelendirilemeyen masraflara karşı da aynı itiraz yolları kullanılabilir. Özellikle bu tür borçlar nedeniyle icra takibi başlatılmışsa, itiraz süreci daha kritik hale gelebilir.
Hukuki Destek Almanın Önemi
Tüketici Hakem Heyeti başvuruları genellikle tüketicilerin kendilerinin yapabileceği niteliktedir. Ancak, özellikle Tüketici Mahkemesi’ne taşınan veya karmaşık hukuki değerlendirme gerektiren durumlarda bir avukattan destek almak önemlidir. Bir avukat:
- Sözleşmenizi detaylı inceleyerek haksız şartları doğru bir şekilde tespit edebilir.
- İtiraz dilekçelerinizi ve dava dosyanızı hukuki usullere uygun hazırlayabilir.
- Güncel Yargıtay kararları ışığında haklarınızı en iyi şekilde savunabilir.
- Sürecin takibini yaparak hak kaybı yaşamanızı önleyebilir.
Sonuç
Tüketici sözleşmesi haksız şart hükümleri, kanun gereği kesin olarak hükümsüzdür. Bankaların veya finans kuruluşlarının standart sözleşmelerine eklediği, tüketici aleyhine dengesizlik yaratan ve müzakere edilmemiş maddeler geçersizdir. Kredi kartı aidatı iadesi, haksız masraflar veya tek taraflı değişiklikler gibi durumlarla karşılaştığınızda, haklarınızı aramaktan çekinmeyin.
Banka sözleşmesi itiraz sürecinde önce bankaya başvurmak, sonuç alınamazsa Tüketici Hakem Heyeti’ne veya Tüketici Mahkemesi’ne gitmek etkili yollardır. Haklarınızı bilmek ve doğru adımları atmak, finansal sağlığınızı korumanıza yardımcı olacaktır. Unutmayın, tüketici olarak haklarınız kanunla güvence altındadır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un tam metnine Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden ulaşabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
İLETİŞİME GEÇİN