Miras, aileler için hassas ve çoğu zaman karmaşık bir konudur. Miras bırakanın (muris) vefatı sonrası mal paylaşımı, ne yazık ki anlaşmazlıklara yol açabilir. Özellikle murisin, sağlığında yaptığı bazı işlemlerle veya vasiyetname ile mirasçılardan birini veya birkaçını miras hakkından mahrum bırakmaya çalıştığı durumlar sıkça görülür. Bu durum, halk arasında anneden babadan mal kaçırma olarak da bilinir.
Ancak Türk Medeni Kanunu, bazı mirasçıların haklarını özel olarak koruma altına almıştır. Miras bırakanın dilediği gibi tasarruf edemeyeceği, dokunulmaz bir miras payı bulunur. Bu paya “saklı pay” denir. Eğer bu payınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız, yasal yollara başvurarak hakkınızı arayabilirsiniz. İşte bu noktada tenkis davası nedir sorusu gündeme gelir.
Saklı Pay Nedir ve Kimler Saklı Paylı Mirasçıdır?
Saklı pay miras, kanun tarafından korunan ve miras bırakanın üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği yasal miras payı kısmıdır. Muris, mal varlığının bu bölümünü başka birine devredemez veya vasiyetname ile başkasına bırakamaz. Aksi takdirde, hakkı ihlal edilen mirasçı dava açabilir.
Peki, kimler saklı paylı mirasçılar olarak kabul edilir? Türk Medeni Kanunu’na göre saklı pay hakkına sahip olanlar şunlardır:
- Miras bırakanın altsoyu: Çocukları, torunları ve onların çocukları saklı paylı mirasçıdır. Altsoyun saklı pay oranı, yasal miras payının yarısıdır (1/2).
- Miras bırakanın sağ kalan eşi: Sağ kalan eş, kiminle birlikte mirasçı olduğuna göre değişen oranlarda saklı pay hakkına sahiptir. Altsoy ile birlikte mirasçı olursa, yasal miras payının tamamı saklı payıdır.
Önemli bir not: Yapılan yasal düzenleme ile miras bırakanın anne ve babasının saklı pay hakkı kaldırılmıştır. Artık anne ve baba, saklı paylı mirasçılar arasında sayılmamaktadır.
Mirastan Mal Kaçırma (Muris Muvazaası) ve Saklı Pay İhlali
Miras bırakanlar, bazen saklı pay kurallarını aşmak için farklı yollara başvurabilir. Bunlardan en yaygını, mirastan mal kaçırma amacıyla yapılan hileli işlemlerdir. Bu durum, hukukta muris muvazaası olarak adlandırılır. Muris muvazaası, genellikle bir malın satış gibi gösterilerek aslında bağışlanması şeklinde gerçekleşir.
Örneğin, bir baba, tüm malını tek bir çocuğuna bırakmak için diğer çocuklarından habersizce taşınmazlarını o çocuğuna tapuda satmış gibi gösterebilir. Aslında ortada gerçek bir satış ve para alışverişi yoktur. Amaç, diğer mirasçıların saklı paylarını ihlal etmektir. Bu tür işlemler, yasal mirasçıların haklarını gasp etmeye yöneliktir.
Bu gibi durumlarda, saklı payı ihlal edilen mirasçılar, murisin ölümünden sonra dava açarak bu hileli işlemin iptalini ve haklarını talep edebilirler. Bu konuyla ilgili daha detaylı bilgi için, Muris Muvazaası (Mirastan Mal Kaçırma) Nedeniyle Tapu İptal ve Tescil Davası başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.
Hakkınızı Geri Almanın Yolu: Tenkis Davası Nedir ve Şartları Nelerdir?
Tenkis davası, saklı paylı mirasçıların, miras bırakanın yaptığı ve saklı paylarını ihlal eden karşılıksız kazandırmaların (bağışlama gibi) veya ölüme bağlı tasarrufların (vasiyetname gibi) yasal sınıra çekilmesini sağlayan bir miras davasıdır. Kısacası, bu dava ile gasp edilen saklı payınızı geri alabilirsiniz.
Tenkis davası açılabilmesi için gerekli olan temel şartlar şunlardır:
- Saklı Pay Hakkının İhlal Edilmesi: Miras bırakanın yaptığı tasarrufun, saklı paylı mirasçının hakkını azaltmış veya tamamen ortadan kaldırmış olması gerekir.
- Tasarrufun Tenkise Tabi Olması: Murisin yaptığı her işlem tenkise tabi değildir. Genellikle vasiyetnameler ve karşılıksız kazandırmalar (bağışlamalar) tenkise tabidir.
- Davacının Saklı Paylı Mirasçı Olması: Davayı sadece kanunda belirtilen saklı paylı mirasçılar veya onların alacaklıları açabilir.
Vasiyetnameler yoluyla yapılan saklı pay ihlalleri de sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bu gibi durumlarda vasiyetnamenin iptali ile birlikte veya tek başına tenkis davası açılması gerekebilir. Konu hakkında ayrıntılı bilgi için Vasiyetnamenin İptali Davası yazımızı inceleyebilirsiniz.
Tenkis Davası Nasıl Açılır? Dava Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tenkis davası, miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Bu davada dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri, hak düşürücü sürelerdir. Saklı paylı mirasçılar, haklarının ihlal edildiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde dava açmalıdır. Bu süre her halükarda, vasiyetnamenin açılma veya mirasın geçişi tarihinden itibaren 10 yılı geçemez.
Bu süreler kesin olup, kaçırılması durumunda dava hakkı kaybolur. Bu nedenle sürecin başında bir miras avukatı desteği almak, hak kayıplarını önlemek adına kritik öneme sahiptir. Avukat, dava dilekçesinin hazırlanması, delillerin toplanması ve duruşma sürecinin takibi gibi konularda size yol gösterecektir.
Tenkis davası, karmaşık hesaplamalar ve hukuki prosedürler içeren bir süreçtir. Miras hukukuna ilişkin temel düzenlemeler Türk Medeni Kanunu’nda yer almaktadır. Dilerseniz, ilgili kanun maddelerini doğrudan inceleyebilirsiniz.
Tenkis Davasında İspat ve Miras Payının Hesaplanması
Tenkis davasında ispat yükü, saklı payının ihlal edildiğini iddia eden davacıya aittir. Davacı, murisin yaptığı tasarrufları ve bu işlemlerin saklı payını ne ölçüde ihlal ettiğini delilleriyle ortaya koymalıdır. Tapu kayıtları, banka dekontları, tanık beyanları ve bilirkişi raporları bu süreçte önemli delillerdir.
Mahkeme, öncelikle terekenin net değerini belirler. Bu, miras payının hesaplanması için ilk adımdır. Terekenin net değeri şu şekilde bulunur:
- Miras bırakanın tüm mal varlığı (aktifler) belirlenir.
- Bu varlıktan borçları (pasifler) düşülür.
- Kalan miktara, kanunda belirtilen tenkise tabi kazandırmalar eklenir.
Bu hesaplama sonucunda ortaya çıkan net tereke değeri üzerinden saklı paylı mirasçının hakkı olan miktar belirlenir. Eğer murisin yaptığı tasarruflar bu miktarı aşıyorsa, aşan kısım oranında tenkis (indirim) yapılır ve mirasçıya hakkı iade edilir. Bu süreç, bazen mirasçılar arasında yapılan bir miras taksim sözleşmesi ile çözülebilse de, genellikle mahkeme kararı gerektirir.
Sıkça Sorulan Sorular
Baba tüm malını tek bir çocuğa bırakabilir mi?
Hayır. Miras bırakan, diğer saklı paylı mirasçılarının (çocuklar, eş) yasal haklarını tamamen ortadan kaldıracak şekilde tüm mal varlığını tek bir çocuğuna veya başka birine bırakamaz. Saklı payları ihlal edilen mirasçılar, tenkis davası açarak haklarını alabilirler.
Mirasçının saklı payı ne kadardır?
Çocukların (altsoyun) saklı payı, yasal miras paylarının yarısıdır (1/2). Sağ kalan eşin saklı payı ise, çocuklar ile birlikte mirasçı olduğunda yasal miras payının tamamıdır. Miras bırakanın anne ve babasının saklı pay hakkı bulunmamaktadır.
Tenkis davası açma süresi ne kadar?
Saklı paylı mirasçılar, miras haklarının ihlal edildiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl ve her durumda vasiyetnamenin açıldığı veya mirasın geçtiği tarihten itibaren 10 yıl içinde tenkis davası açmalıdır. Bu süreler hak düşürücü niteliktedir ve kaçırılmaması gerekir.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
