Mal Rejiminin Tasfiyesi Nedir ve Ne Zaman Gündeme Gelir?
Boşanma süreci, yalnızca duygusal değil, aynı zamanda mali sonuçları olan karmaşık bir dönemdir. Mal rejiminin tasfiyesi, evlilik birliği içinde edinilen malların eşler arasında paylaştırılmasıdır. Bu süreç, evliliğin sona ermesiyle birlikte gündeme gelir.
Mal paylaşımı davası, boşanma davası ile birlikte açılabileceği gibi, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra da açılabilir. Boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıllık bir zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Bu süre içinde dava açılmazsa hak kaybı yaşanabilir.
Temel amaç, evlilik birliğine yapılan ekonomik katkıların adil bir şekilde dağıtılmasıdır. Bu süreç, eşlerin tabi olduğu mal rejimine göre farklılık gösterir. Ülkemizde yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir.
Yasal Mal Rejimi: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Temel Kavramlar
Türkiye’de 1 Ocak 2002 tarihinden sonra evlenen çiftler için yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimi olarak kabul edilir. Eşler, evlilik sözleşmesi ile farklı bir mal rejimi seçmemişlerse bu rejime tabidirler. Bu rejimde mallar iki ana gruba ayrılır:
- Kişisel Mallar: Bunlar paylaşım dışı kalan mallardır. Yasa gereği kişisel mal sayılanlar şunlardır:
- Eşlerden birinin sadece kişisel kullanımına yarayan eşyalar.
- Evlilik öncesi sahip olunan mallar.
- Miras veya karşılıksız kazanma yoluyla elde edilen mallar.
- Manevi tazminat alacakları.
- Kişisel malların yerine geçen değerler (örneğin, mirasla kalan evin satışından elde edilen para).
- Edinilmiş Mallar: Evlilik birliği içinde, emek karşılığı elde edilen mal varlığı değerleridir. Başlıcaları şunlardır:
- Çalışmanın karşılığı olan edinimler (maaş, prim, ikramiye).
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının yaptığı ödemeler.
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar.
- Kişisel malların gelirleri (örneğin, miras kalan dairenin kira geliri).
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
Bu ayrım, boşanmada mal paylaşımı hesaplamalarının temelini oluşturur. Konuyla ilgili yasal düzenlemeler hakkında detaylı bilgi için Türk Medeni Kanunu‘na başvurulabilir.
Katkı Payı ve Değer Artış Payı Alacağı Davaları Arasındaki Farklar
Mal rejimi tasfiyesi davalarında sıkça karıştırılan iki kavram, katkı payı ve değer artış payı alacağıdır. Aralarındaki temel fark, tabi oldukları yasal döneme ve malın niteliğine dayanır.
Katkı Payı Alacağı: Bu alacak türü, 1 Ocak 2002’den önce geçerli olan “mal ayrılığı” rejimine tabidir. Bu dönemde bir eş, diğer eşin mal varlığına yaptığı katkıyı geri isteyebilirdi. Örneğin, bir eşin kendi birikimiyle diğer eşin adına alınan bir arabaya yaptığı ödeme, katkı payı alacağı davasına konu olabilir.
Değer Artış Payı Alacağı: 1 Ocak 2002 sonrası geçerli olan “edinilmiş mallara katılma rejimi” döneminde ortaya çıkar. Bir eşin, kişisel mallarını kullanarak diğer eşin mal varlığına (edinilmiş veya kişisel fark etmeksizin) yaptığı katkıdır. Örneğin, bir eşin mirastan kalan parasıyla diğer eşin adına alınan evin peşinatını ödemesi durumunda, değer artış payı alacağı talep edilebilir.
Bu iki alacak türü, farklı hesaplama yöntemleri ve yasal dayanaklara sahiptir. Bu nedenle, hangi alacak türünün talep edileceğinin tespiti için bir avukattan hukuki destek almak önemlidir.
Edinilmiş Mallara Katılma Alacağı ve Artık Değer Nasıl Hesaplanır?
Edinilmiş mallara katılma rejiminin özünü, “artık değere katılma” ilkesi oluşturur. Artık değer, bir eşin toplam edinilmiş mallarından, bu mallara ilişkin borçlar düşüldükten sonra kalan miktardır. Katılma alacağı ise bu artık değerin yarısıdır.
Hesaplama süreci genellikle şu adımları içerir:
- Mal Varlığının Tespiti: Her eşin evlilik birliği içinde edindiği tüm mal varlıkları (ev, araba, banka hesabı vb.) belirlenir.
- Değerleme: Malların tasfiye anındaki (genellikle dava tarihine en yakın) güncel piyasa değerleri tespit edilir.
- Borçların Düşülmesi: Edinilmiş mallara ilişkin borçlar (örneğin, konut kredisi borcu) toplam değerden düşülür.
- Ekleme ve Denkleştirme: Eşlerden birinin diğerinin mal varlığına yaptığı katkılar (değer artış payı) veya devirler (mal kaçırma amaçlı) hesaba katılır.
- Artık Değerin Bulunması: Yukarıdaki işlemlerden sonra kalan net değer, “artık değer” olarak adlandırılır.
- Katılma Alacağının Hesaplanması: Her eş, diğer eşin artık değerinin yarısı üzerinde hak sahibidir. Bu hakka “katılma alacağı” denir.
Boşanma sürecinde eşlerin birbirlerinden mal kaçırma girişimleri de sıkça görülmektedir. Bu tür durumlar, artık değerin hesaplanmasını zorlaştırabilir. Bu konuda daha fazla bilgi için Boşanmada Mal Kaçırma (Muris Muvazaası) ve Hukuki Yollar başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Mal Rejimi Tasfiyesi Davası Süreci: Aile Mahkemesi ve Uzman Bilirkişi Raporu
Mal rejiminin tasfiyesi davası, görevli mahkeme olan Aile Mahkemesi‘nde açılır. Davanın açılmasıyla birlikte mahkeme, tarafların mal varlıklarını ve ekonomik durumlarını araştırmaya başlar. Bu süreçte bankalara, tapu müdürlüklerine ve ilgili kurumlara müzekkereler yazılır.
Mal varlıklarının değerlemesi ve alacakların hesaplanması teknik bir konu olduğundan, mahkeme dosyayı bir uzman bilirkişi heyetine gönderir. Bilirkişi, tarafların iddialarını, sunulan delilleri ve toplanan mali kayıtları inceler. Sonrasında detaylı bir rapor hazırlayarak mahkemeye sunar.
Bu raporda, eşlerin kişisel ve edinilmiş malları ayrıştırılır, artık değer ve katılma alacağı miktarları hesaplanır. Mahkeme, kararını büyük ölçüde bu uzman bilirkişi raporuna dayandırarak verir. Özellikle evlilik birliğinin ortak yaşam alanı olan aile konutu gibi malların durumu, bu süreçte özel olarak değerlendirilir.
Boşanmada mal rejiminin tasfiyesi, karmaşık hesaplamalar ve hukuki prosedürler içeren bir alandır. Hak kayıplarını önlemek ve süreci doğru yönetmek adına bir avukatın profesyonel desteğinden yararlanmak büyük önem taşır. Daha fazla bilgi için Boşanmada Mal Rejiminin Tasfiyesi ve Haklarınız hakkındaki makalemizi okuyabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
