Kamulaştırmasız el atma, devletin veya kamu kurumlarının, özel mülkiyete ait bir taşınmaza usulüne uygun bir kamulaştırma işlemi yapmaksızın fiilen el koymasıdır. Bu durum, Anayasa ile korunan mülkiyet hakkının ciddi bir ihlalidir. Eğer idare, arazinizden yol geçirmiş, üzerine bir tesis inşa etmiş veya imar planında yeşil alan olarak ayırıp yıllarca hiçbir işlem yapmamışsa, haklarınızı arayabilirsiniz. Bu rehberde, kamulaştırmasız el atma durumunda sahip olduğunuz yasal hakları ve tazminat süreçlerini detaylıca ele alacağız.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Kamulaştırmasız El Atma Nedir ve Hangi Durumlar Bu Kapsama Girer?
Kamulaştırmasız el atma, idarenin Anayasa ve yasalarda belirtilen kamulaştırma prosedürlerine uymadan, bir kişinin mülküne kalıcı olarak müdahale etmesidir. Bu durum, devlet sorumluluğu doğuran bir haksız fiil niteliğindedir. Temelde iki farklı şekilde ortaya çıkar:
- Fiili El Atma: İdarenin, taşınmaz üzerinde somut ve fiziki bir tasarrufta bulunmasıdır.
- Arazinizden yol veya su kanalı geçirilmesi.
- Taşınmazınız üzerine trafo, direk veya kamu binası inşa edilmesi.
- Arazinizin fiilen okul bahçesi veya park olarak kullanılması.
- Hukuki El Atma: İdarenin, fiziki bir müdahalede bulunmasa da imar planları gibi idari işlemlerle mülkiyet hakkınızın kullanımını süresiz olarak engellemesidir.
- Taşınmazınızın imar planında “park, yeşil alan, ibadet yeri, resmi kurum alanı” gibi kamusal bir amaca tahsis edilmesi.
- Bu tahsis işleminden sonra 5 yıl içinde kamulaştırma veya takas gibi işlemlerin yapılmaması.
- Bu durum, mülkünüzü satmanızı, üzerinde yapı yapmanızı veya ekonomik olarak değerlendirmenizi imkânsız kılar.
Bu gibi durumlar, açık bir mülkiyet hakkı ihlali teşkil eder ve hukuki yollara başvurma hakkınızı doğurur.
Mülkiyet Hakkı İhlalinin Tespiti ve Deliller
Dava sürecinde haklılığınızı kanıtlamak için bazı delillere ihtiyacınız olacaktır. Bu deliller, el atmanın varlığını ve niteliğini ortaya koyar.
- Tapu Kayıtları: Taşınmazın size ait olduğunu gösteren en temel belgedir.
- İmar Durum Belgesi: Taşınmazın imar planındaki durumunu ve kısıtlamaları gösterir.
- Fotoğraf ve Videolar: El atmanın fiziki durumunu gösteren güncel görseller.
- Keşif ve Bilirkişi Raporu: Mahkeme tarafından yapılan inceleme ile durumun tespiti.
Kamulaştırmasız El Atma Durumunda Başvurulacak Hukuki Yollar
İdarenin mülkünüze hukuka aykırı şekilde el atması durumunda, sessiz kalmak zorunda değilsiniz. İdare Hukuku ve medeni hukuk çerçevesinde çeşitli davalar açarak hakkınızı arayabilirsiniz. Bu süreçte bir gayrimenkul avukatı ile çalışmak, hak kaybı yaşamanızı önleyecektir.
Kamulaştırmasız El Atma Nedeniyle Tazminat Davası
En yaygın başvurulan hukuki yol, tazminat davası açmaktır. Bu dava ile idarenin el attığı taşınmazınızın bedelini talep edersiniz.
- Görevli Mahkeme:
- Fiili el atma durumlarında dava, taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır.
- Hukuki el atma (imar kısıtlılığı) durumlarında ise dava, İdari Yargı mercilerinde, yani İdare Mahkemelerinde görülür.
- Tazminatın Belirlenmesi:
- Mahkeme, bir bilirkişi heyeti görevlendirir.
- Bilirkişiler, taşınmazın dava tarihindeki emsal değerlerini, konumunu, imar durumunu ve diğer özelliklerini dikkate alarak bir değerleme raporu hazırlar.
- Yargılama sonunda mahkeme, bu rapora göre belirlediği taşınmaz bedelinin yasal faiziyle birlikte size ödenmesine karar verir.
Bu süreçler, teknik detaylar içerdiğinden taşınmaz hukuku alanında uzman bir avukattan destek almak kritik öneme sahiptir.
Ecrimisil (İşgal Tazminatı) Talebi
Ecrimisil talebi, idarenin taşınmazınızı haksız olarak kullandığı süre boyunca mahrum kaldığınız gelirin karşılanmasıdır. Bu, genellikle kira gelirine denk gelen bir tazminattır.
- Kamulaştırmasız el atma nedeniyle açtığınız bedel tespiti ve tescil davasıyla birlikte veya ayrı bir dava olarak talep edilebilir.
- Ecrimisil, geriye dönük olarak 5 yıllık bir süre için istenebilir. Bu süre, dava tarihinden itibaren geriye doğru hesaplanır.
Örneğin, idare 10 yıldır arazinizi otopark olarak kullanıyorsa, dava açtığınız tarihten önceki son 5 yıl için işgal tazminatı talep edebilirsiniz.
Yargı Kararları ve Devlet Sorumluluğu
Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararları, kamulaştırmasız el atma konusunda mülk sahibinin haklarını koruyan bir yaklaşım sergilemektedir. Yüksek mahkemeler, bu durumu mülkiyet hakkına yönelik ağır bir müdahale olarak görmekte ve idarenin bu eyleminden doğan zararı tam olarak karşılaması gerektiğini vurgulamaktadır.
Anayasa Mahkemesi Kararlarının Etkisi
Anayasa Mahkemesi, mülkiyet hakkının ihlal edildiği durumlarda, taşınmaz bedelinin enflasyon karşısında erimemesi ve gerçek değerinin ödenmesi gerektiğine dair önemli kararlar vermiştir. Bu kararlar, dava süreçlerinde tazminat miktarlarının hakkaniyete uygun olarak belirlenmesini sağlamaktadır. Konuyla ilgili yasal düzenlemelere ve yönetmeliklere Mevzuat Bilgi Sistemi gibi resmi kaynaklardan ulaşarak güncel durumu takip edebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Kamulaştırmasız el atma davasında zamanaşımı süresi var mıdır?
Fiili el atmalarda herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre yoktur. Mülkünüze el atıldığı sürece dilediğiniz zaman dava açabilirsiniz. Hukuki el atmalarda ise imar planının kesinleşmesinden itibaren başlayan sürelere dikkat etmek gerekir.
Dava ne kadar sürer?
Davanın süresi; mahkemenin iş yoğunluğuna, delillerin toplanma hızına ve bilirkişi süreçlerine göre değişmekle birlikte genellikle 1.5 ila 3 yıl arasında sonuçlanmaktadır. Hukuki süreçler hakkında daha fazla bilgi için Güncel Hukuki Gelişmeler sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Sadece tazminat mı isteyebilirim?
Ana talep genellikle taşınmaz bedelinin tazminidir. Dava sonunda mahkeme, belirlenen bedelin size ödenmesine ve taşınmazın idare adına tesciline karar verir. Müdahalenin önlenmesi (men’i müdahale) davası açma imkânı ise daha sınırlıdır.
Sonuç olarak; İdarenin kamulaştırmasız el atma eylemi karşısında haklarınızı bilmek ve doğru hukuki adımları atmak, mülkiyet hakkınızı korumanın tek yoludur. Bu süreç karmaşık olabileceğinden, bir avukatın profesyonel desteği ile hareket etmek, maddi ve manevi kayıplarınızı önleyecektir. Konuyla ilgili idari davalar hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz, İdare Hukuku ve İdari Davalar kategorimizi inceleyebilirsiniz. Uğradığınız zararların karşılanması için ise Tazminat Hukuku ve Maddi Zararlar sayfamızdaki yazılarımıza göz atabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
