Hukuki uyuşmazlıklar, genellikle uzun ve masraflı mahkeme süreçlerini akla getirir. Ancak her anlaşmazlığın mahkeme koridorlarında çözülmesi gerekmez. Sulh protokolü, tarafların aralarındaki anlaşmazlığı dava yoluna gitmeden veya devam eden bir dava sırasında mahkeme dışında çözmelerini sağlayan etkili bir araçtır. Bu yazıda, sulh protokolükavramını detaylıca inceleyeceğiz. Nasıl hazırlanması gerektiğini, hukuki sonuçlarını ve mahkeme dışı anlaşmasüreçlerindeki rolünü ele alacağız. Amacımız, bu önemli alternatif uyuşmazlık çözümü yöntemini anlamanıza yardımcı olmaktır.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Sulh Protokolü Nedir?
Sulh protokolü (veya sulh sözleşmesi), en basit tanımıyla, iki veya daha fazla tarafın aralarındaki bir hukuki uyuşmazlığı veya belirsiz durumu sona erdirmek amacıyla yaptıkları bir sözleşmedir. Taraflar, karşılıklı ödünler vererek anlaşmazlığa bir son verirler. Bu protokol, hem dava açılmadan önce potansiyel bir uyuşmazlığı önlemek hem de açılmış bir davayı sonlandırmak için kullanılabilir. Temelini Türk Borçlar Hukuku sulh prensipleri ve ilgili Medeni Usul Hukuku maddeleri oluşturur.
Bu belge, tarafların anlaştığı tüm koşulları içeren yazılı bir metindir. Anlaşmazlığın tamamen ortadan kaldırılmasını hedefler. Tarafların iradelerini yansıtan bağlayıcı bir nitelik taşır.
Sulh Protokolünün Hukuki Niteliği ve Geçerliliği
Sulh protokolü, esasen bir sözleşmedir. Bu nedenle Türk Borçlar Kanunu’ndaki sözleşmelerin geçerliliğine ilişkin genel şartlara tabidir. Sulh sözleşmesi geçerliliği için aşağıdaki unsurlar önemlidir:
- Tarafların Ehliyeti: Protokolü imzalayan tarafların hukuki işlem yapma ehliyetine sahip olması gerekir.
- İrade Beyanlarının Uyuşması: Tarafların anlaşma koşulları üzerinde karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları bulunmalıdır.
- Konunun Hukuka Uygun Olması: Anlaşmanın konusu, emredici hukuk kurallarına, kamu düzenine, ahlaka ve kişilik haklarına aykırı olmamalıdır.
- İrade Sakatlıklarının Bulunmaması: Hata, hile veya korkutma gibi iradeyi sakatlayan durumlar sözleşmeyi geçersiz kılabilir.
Bu şartlar sağlandığında, usulüne uygun hazırlanan bir sulh protokolü taraflar için bağlayıcıdır. Taraflar, protokolde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmek zorundadır. Daha fazla bilgi için Medeni Hukuk ve Uygulamalarıkategorimize göz atabilirsiniz.
Sulh Protokolü vs. Arabuluculuk Anlaşma Belgesi: Temel Farklar
Sıklıkla karıştırılan iki kavram sulh protokolü ve arabuluculuk anlaşma belgesidir. Arabuluculuk anlaşma belgesi farkı şunlardır:
- Süreç: Arabuluculuk anlaşma belgesi, tarafsız ve bağımsız bir arabulucu eşliğinde yürütülen resmi arabuluculuk süreci sonunda imzalanır. Sulh protokolü ise tarafların doğrudan kendi aralarında veya avukatları aracılığıyla, bir arabulucu olmaksızın da yapabilecekleri bir anlaşmadır.
- Zorunluluk: Bazı hukuki uyuşmazlıklarda (örneğin işçi-işveren veya ticari davalar) dava açmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunludur. Sulh ise genellikle ihtiyari bir yoldur.
- İcra Edilebilirlik: Arabuluculuk süreci sonunda hazırlanan ve icra edilebilirlik şerhi alınan anlaşma belgeleri, ilam (mahkeme kararı) niteliğinde sayılır ve doğrudan icraya konulabilir. Mahkeme dışı yapılan sulh protokollerinin ilam niteliği kazanması genellikle mahkeme onayına veya belirli şartlara (örn. noter onayı, İİK m.38 şartları) bağlıdır. Arabuluculuk sürecindeki olası sorunlar hakkında bilgi için Arabuluculuk Anlaşamama Nedenleri ve Dava Süreci yazımıza bakabilirsiniz.
Sulh Protokolü Nasıl Hazırlanır?
Etkili bir anlaşma tutanağı hazırlama süreci, uyuşmazlığın tam olarak çözülmesini sağlar. İşte adım adım dikkat edilmesi gerekenler:
Gerekli Bilgiler ve İçerik Unsurları
Bir sulh protokolü örneği incelendiğinde genellikle şu temel bilgilerin yer aldığı görülür:
- Taraflar: Anlaşmayı yapan tüm tarafların adı, soyadı (veya unvanı), T.C. kimlik numarası (veya vergi numarası) ve adresleri eksiksiz yazılmalıdır.
- Uyuşmazlığın Konusu: Hangi anlaşmazlığın çözüme kavuşturulduğu açık ve net bir şekilde belirtilmelidir. Örneğin, “Taraflar arasındaki … tarihli sözleşmeden kaynaklanan alacak talebi” gibi.
- Anlaşma Şartları: Tarafların ne üzerinde anlaştığı detaylı olarak yazılmalıdır. Kimin neyi, ne zaman ve nasıl yapacağı (örneğin, ödeme miktarı, tarihi, şekli; bir malın iadesi; bir eylemden kaçınma vb.) belirsizliğe yer vermeyecek şekilde ifade edilmelidir.
- Karşılıklı Feragatler: Bu en önemli kısımlardan biridir. Tarafların, bu protokolle çözülen uyuşmazlıkla ilgili olarak birbirlerine karşı başka herhangi bir hak ve alacak talebinde bulunmayacaklarını, tüm dava ve talep haklarından karşılıklı olarak feragat ettiklerini beyan etmeleri gerekir (
davadan feragat sulhdurumu). - Gizlilik (İsteğe Bağlı): Taraflar, anlaşmanın içeriğini gizli tutmak istiyorlarsa, buna dair bir madde eklenebilir.
- Masraflar: Anlaşma ile ilgili yapılan masrafların (varsa avukatlık ücreti, noter masrafı vb.) kim tarafından karşılanacağı belirtilmelidir.
- Tarih ve İmzalar: Protokolün düzenlendiği tarih atılmalı ve tüm taraflarca (veya yetkili vekillerince) imzalanmalıdır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Açık Dil: Protokolde kullanılan dilin herkes tarafından anlaşılır, net ve kesin olması önemlidir. Yoruma açık ifadelerden kaçınılmalıdır.
- Kapsam: Anlaşmazlığın tüm yönlerini kapsadığından emin olunmalıdır. Eksik kalan noktalar ileride yeni sorunlara yol açabilir.
- Hukuki Destek: Özellikle karmaşık veya yüksek değerli uyuşmazlıklarda, mutlaka bir avukattan hukuki destek alınması tavsiye edilir. Avukat, haklarınızı koruyacak ve protokolün hukuka uygun olmasını sağlayacaktır.
- İcra Edilebilirlik: Protokolün ileride kolayca icra edilebilmesi isteniyorsa, noter onayı veya mahkeme içi sulh gibi yollar değerlendirilmelidir.
Sulh Protokolünün Sonuçları ve İcra Edilebilirliği
Usulüne uygun hazırlanan ve imzalanan bir sulh protokolü, taraflar arasındaki uyuşmazlığı kesin olarak sona erdirir. Bu, tarafların aynı konuda tekrar birbirlerine karşı dava açamayacakları anlamına gelir (maddi anlamda kesin hüküm etkisi).
Peki, taraflardan biri protokoldeki yükümlülüğünü yerine getirmezse ne olur? İşte burada icra edilebilir sulh belgesikavramı devreye girer:
- Mahkeme İçi Sulh (HMK m. 313 vd.): Eğer sulh, görülmekte olan bir dava sırasında mahkeme huzurunda veya mahkemeye sunularak yapılmışsa, bu protokol ilam (mahkeme kararı) niteliği kazanır. Bu durumda, yükümlülüğünü yerine getirmeyen tarafa karşı doğrudan ilamlı icra takibi başlatılabilir.
- Mahkeme Dışı Sulh: Dava açılmadan önce yapılan sulh protokolleri, genellikle adi bir sözleşme niteliğindedir. Eğer protokol şartları yerine getirilmezse, alacaklı tarafın hakkını alabilmek için genellikle yeni bir dava (örneğin alacak davası) açması gerekir. Ancak;
- Noterde düzenleme şeklinde yapılan,
- Avukatlık Kanunu m. 35/A uyarınca avukatlarca birlikte imzalanan,
- Veya İcra ve İflas Kanunu Madde 38’deki belirli şartları taşıyan (kayıtsız şartsız para borcu ikrarı içeren ve imzası noterlikçe onaylı vb.) protokoller doğrudan ilamlı icra takibine konu edilebilir.
İcra süreçleri hakkında daha fazla bilgi için İcra ve İflas Hukuku bölümümüzü ziyaret edebilirsiniz.
Sulh Protokolünün Avantajları
Mahkeme dışı anlaşma yoluyla sulh protokolü imzalamanın birçok avantajı vardır:
- Hızlı Çözüm: Mahkeme süreçlerinin aylarca, hatta yıllarca sürebildiği düşünüldüğünde, sulh çok daha hızlı bir çözümdür.
- Düşük Maliyet: Dava harçları, bilirkişi ücretleri, keşif masrafları gibi birçok masraftan tasarruf edilir.
- Kontrol Taraflarda: Sonucu bir hakimin takdirine bırakmak yerine, taraflar kendi çözümlerini kendileri üretirler.
- Gizlilik: Mahkeme dosyaları genellikle alenidir (kamuya açıktır). Sulh protokolü ile anlaşmazlık gizli tutulabilir.
- İlişkilerin Korunması: Özellikle ticari veya ailevi ilişkilerde, çekişmeli bir dava süreci ilişkileri tamamen koparabilirken, sulh daha yapıcı bir çözüm sunar.
- Kesinlik: Taraflar, belirsiz bir dava sonucu yerine, anlaştıkları kesin bir sonuca ulaşırlar.
Sulh Protokolü Örneği (Basit Taslak)
Aşağıda, temel unsurları içeren basit bir sulh protokolü örneği taslağı sunulmuştur. Unutmayın: Bu sadece genel bir şablondur ve hukuki bir belge niteliği taşımaz. Her uyuşmazlık kendine özgüdür ve mutlaka profesyonel hukuki yardım alınmalıdır.
SULH PROTOKOLÜ
1. TARAFLAR: Bir tarafta [Ad Soyad/Unvan], [TCKN/Vergi No], [Adres] (Bundan sonra “Taraf A” olarak anılacaktır) ile diğer tarafta [Ad Soyad/Unvan], [TCKN/Vergi No], [Adres] (Bundan sonra “Taraf B” olarak anılacaktır) arasında aşağıdaki koşullarda işbu sulh protokolü imzalanmıştır.
2. UYUŞMAZLIĞIN KONUSU: Taraflar arasında, [Uyuşmazlığın kaynağını ve konusunu açıkça yazınız. Örneğin: … tarihli kira sözleşmesinden kaynaklanan ödenmemiş kira bedelleri / … plakalı aracın karıştığı trafik kazası nedeniyle oluşan maddi hasar] konusunda mevcut olan uyuşmazlığın çözümü işbu protokolün konusunu oluşturmaktadır.
3. ANLAŞMA ŞARTLARI: Taraflar, yukarıda belirtilen uyuşmazlığı aşağıdaki şekilde çözmek üzere anlaşmışlardır:
- [Taraf A/B], [Diğer Tarafa], [Ödeme Miktarı/Yapılacak İşlem]’ni [Ödeme/İşlem Tarihi ve Şekli]’ne kadar yerine getirecektir.
- [Varsa diğer anlaşma koşulları maddeler halinde yazılmalıdır.]
4. KARŞILIKLI İBRA VE FERAGAT: Taraflar, işbu protokolde belirtilen yükümlülüklerin tam olarak yerine getirilmesiyle birlikte, protokol konusu uyuşmazlığa ilişkin olarak birbirlerinden başka herhangi bir hak ve alacaklarının kalmadığını, birbirlerini gayrikabili rücu olarak (geri dönülemez şekilde) ibra ettiklerini, bu uyuşmazlık sebebiyle her türlü dava, şikayet ve icra takibi haklarından karşılıklı olarak feragat ettiklerini kabul ve beyan ederler.
5. MASRAFLAR: İşbu protokolün hazırlanması ve uygulanması ile ilgili doğabilecek [Noter masrafı, avukatlık ücreti vb. belirtilebilir] masraflar [Taraf A / Taraf B / Eşit Olarak] tarafından karşılanacaktır.
6. TARİH VE İMZALAR: İşbu sulh protokolü …/…/20… tarihinde, [Yer]’de, iki nüsha olarak hazırlanmış ve taraflarca okunarak imza altına alınmıştır.
Taraf A (İmza)
Taraf B (İmza)
Hukuki Destek Almanın Önemi
Sulh protokolü hazırlarken yapılan küçük bir hata veya eksiklik, ileride büyük sorunlara yol açabilir. Hak kaybı yaşamamak, anlaşmanın tam olarak istediğiniz sonucu doğurmasını sağlamak ve icra edilebilir sulh belgesi niteliğini kazandırmak için bir avukata danışmak kritik öneme sahiptir. Profesyonel yardım almak, sürecin doğru yönetilmesini sağlar. Avukatınızla yapacağınız ilk görüşmeye nasıl hazırlanacağınız konusunda Avukatla İlk Görüşme Hazırlığıyazımız size yol gösterebilir.
Sonuç
Sulh protokolü, hukuki uyuşmazlıkları mahkemeye taşımadan, daha hızlı, ekonomik ve kontrol edilebilir bir şekilde çözmek için değerli bir alternatif uyuşmazlık çözümü yöntemidir. Tarafların karşılıklı iradeleriyle şekillenen bu mahkeme dışı anlaşma, doğru hazırlandığında uyuşmazlığı kesin olarak sona erdirir. Ancak sürecin hukuki detayları ve olası sonuçları göz önüne alındığında, sulh sözleşmesi geçerliliği ve içeriğinin doğruluğu için profesyonel hukuki destek almak her zaman en güvenli yoldur. İlgili yasal düzenlemelere Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi mevzuat portalı olan Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden (Özellikle Türk Borçlar Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu) ulaşabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
