Ticari işletme rehni, işletmelerin finansman ihtiyaçlarını karşılamak için başvurdukları önemli bir teminat türüdür. Bu mekanizma, işletmelerin faaliyetlerine devam ederken sahip oldukları ticari varlıkları bir bütün olarak rehin vermelerine olanak tanır. Peki, bu süreç nasıl işler ve nelere dikkat edilmelidir? Bu yazımızda, ticari işletme rehninin ne olduğunu, nasıl kurulduğunu, tescil sürecini ve taraflara sağladığı güvenceleri detaylıca ele alacağız.
Günümüz ekonomik koşullarında, şirketlerin kredi veya diğer finansman kaynaklarına erişimi hayati önem taşır. Alacaklılar ise verdikleri borcun geri ödenmesini güvence altına almak isterler. İşte ticari işletme rehni, bu noktada devreye girerek her iki taraf için de bir çözüm sunar. Bu rehber, ticari alacak teminatı arayanlar ve varlıklarını teminat göstermek isteyen işletmeler için yol gösterici olacaktır.
Bu yazıda ele aldığımız konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Ticari İşletme Rehni Nedir ve Kapsamı Nelerdir?
Ticari işletme rehni, bir ticari işletmenin veya esnaf işletmesinin, borcuna karşılık olarak, teslimsiz bir şekilde (zilyetlik devredilmeden) alacaklı lehine rehnedilmesidir. Bu rehin türü, 6750 sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu (TTKRehK) ile düzenlenmiştir. En önemli özelliği, işletmenin bütün olarak rehne konu edilebilmesidir.
Peki, ticari işletme rehni neleri kapsar? Kanuna göre, aksi açıkça belirtilmedikçe, rehin şunları içerir:
- Ticaret unvanı ve işletme adı: İşletmenin kimliğini oluşturan temel unsurlar.
- Menkul işletme tesisatı: Makineler, araçlar, ekipmanlar gibi taşınır varlıklar.
- Fikri mülkiyet hakları: Markalar, patentler, tasarımlar gibi gayri maddi varlıklar.
- Kiracılık hakkı: İşletmenin faaliyet gösterdiği yer üzerindeki kiralama hakları (eğer varsa ve rehnedilebilir nitelikteyse).
- Stoklar: İşletmenin ticari faaliyeti kapsamında elinde bulundurduğu mallar. (Kanun stokların rehne dahil olup olmayacağını tarafların anlaşmasına bırakmıştır.)
Önemli Not: Rehin sözleşmesinde, rehne dahil olan ve olmayan unsurlar açıkça belirtilmelidir. Bu, gelecekte yaşanabilecek anlaşmazlıkları önler. İşletmenin gayrimenkulleri bu rehnin kapsamında değildir; onlar için ipotek tesis edilmesi gerekir.
Ticari İşletme Rehni Nasıl Kurulur?
Ticari işletme rehni nasıl kurulur sorusu, sürecin en kritik aşamasıdır. Rehnin geçerli ve etkili olabilmesi için belirli adımların titizlikle takip edilmesi gerekir.
Rehin Sözleşmesinin Hazırlanması
Her şeyden önce, alacaklı ve borçlu (işletme sahibi) arasında yazılı bir rehin sözleşmesi yapılması şarttır. Bu sözleşme, rehnin temelini oluşturur. Sözleşmede bulunması gereken asgari unsurlar şunlardır:
- Tarafların Bilgileri: Alacaklı ve borçlu işletmenin/şahsın tam unvanı/adı, adresi, vergi numarası vb.
- Borcun Sebebi ve Miktarı: Rehinle güvence altına alınan borcun kaynağı ve tam tutarı.
- Rehnedilen İşletme: Ticari işletmenin veya esnaf işletmesinin açık tanımı ve sicil numarası.
- Rehne Dahil Unsurlar: Yukarıda belirtilen kapsama giren hangi varlıkların rehne dahil edildiğinin net listesi. Aksi kararlaştırılmamışsa, kanunda sayılan unsurların rehne dahil olduğu kabul edilir.
Bir ticari işletme rehni sözleşmesi örneği bulmak mümkün olsa da, her işletmenin durumu farklıdır. Bu nedenle, sözleşmenin bir hukukçu tarafından işletmeye özel olarak hazırlanması veya en azından incelenmesi şiddetle tavsiye edilir.
Ticaret Siciline Tescil Zorunluluğu
Sözleşmenin imzalanması tek başına yeterli değildir. Ticari işletme rehni tescili, rehnin üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmesi, yani alacaklının rehin hakkı ticari işletme üzerinde tam anlamıyla güvenceye sahip olması için zorunludur.
- Tescil Yeri: Rehin sözleşmesi, ticari işletmenin veya esnaf işletmesinin kayıtlı olduğu Ticaret Sicili Müdürlüğü’ne veya Esnaf ve Sanatkarlar Sicili Müdürlüğü’ne tescil ettirilmelidir. Bu işlem ticaret sicili rehin kaydı olarak geçer.
- Tescil Süresi: TTKRehK uyarınca, rehin sözleşmesinin imzalanmasından itibaren on iş günü içinde tescil başvurusu yapılmalıdır. Bu süre hak düşürücü olmamakla birlikte, gecikme alacaklının hak kaybına yol açabilir.
- Tescilin Önemi: Tescil ile birlikte rehin hakkı aleniyet kazanır ve alacaklıya diğer alacaklılara karşı öncelik (rüçhan) hakkı tanır.
Esnaf İşletmesi Rehni Farklılıkları
Ticari işletmeler gibi, esnaf işletmeleri de varlıklarını TTKRehK kapsamında rehnedebilirler. Esnaf işletmesi rehni için de benzer prosedürler geçerlidir. Temel fark, tescilin Ticaret Sicili yerine, işletmenin bağlı olduğu Esnaf ve Sanatkarlar Sicili Müdürlüğü’ne yapılmasıdır. Kapsam ve sözleşme gereklilikleri büyük ölçüde aynıdır.
Rehin Hakkının Alacaklıya Sağladığı Güvenceler
Ticari işletme rehni, alacaklıya önemli güvenceler sunar:
- Öncelik Hakkı (Rüçhan Hakkı): Borç ödenmediğinde, rehnedilen işletme paraya çevrilirse, tescilli rehin alacaklısı, diğer (rehin hakkı olmayan) alacaklılardan önce alacağını tahsil etme hakkına sahiptir.
- Takip Hakkı: Rehnedilen varlıklar (örneğin makineler) işletme tarafından üçüncü bir kişiye satılsa bile, rehin hakkı devam eder. Alacaklı, bu varlıkların kimin elinde olduğuna bakmaksızın rehnin paraya çevrilmesini talep edebilir.
- Güçlü Teminat: Rehin hakkı ticari işletme üzerinde kurulduğunda, bu, alacaklı için banka teminat mektubu veya ipotek gibi güçlü bir ticari alacak teminatı niteliği taşır.
Bu güvenceler, kredi veren kurumların veya diğer alacaklıların işletmelere finansman sağlarken daha istekli olmalarını sağlar.
Rehnin Paraya Çevrilmesi Usulü
Borcun vadesinde ödenmemesi durumunda, alacaklı rehin hakkını kullanarak alacağını tahsil etme yoluna gidebilir. Rehnin paraya çevrilmesi usulü, temel olarak İcra ve İflas Kanunu (İİK) hükümlerine göre yürütülür.
Süreç genel hatlarıyla şöyledir:
- Takip Talebi: Alacaklı, yetkili İcra Müdürlüğü’ne başvurarak “Rehnin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip” başlatır.
- Ödeme Emri: İcra Müdürlüğü, borçlu işletmeye bir ödeme emri gönderir. Borçlunun belirli bir süre içinde borcu ödemesi veya itiraz etmesi istenir.
- İtiraz: Borçlu itiraz ederse, itirazın kaldırılması veya iptali için dava açılması gerekebilir. Bu süreçte İcra ve İflas Hukuku uzmanlığı önem kazanır.
- Satış: İtiraz olmazsa veya itiraz kaldırılırsa, alacaklının talebi üzerine rehnedilen ticari işletme (veya unsurları) İcra Müdürlüğü tarafından genellikle açık artırma yoluyla satılır.
- Tahsilat: Satıştan elde edilen bedelden, öncelikle rehinli alacaklının alacağı ve takip masrafları ödenir. Varsa kalan tutar borçluya veya diğer alacaklılara dağıtılır.
Bu süreç, özellikle Konkordato ve İflas durumlarında daha karmaşık hale gelebilir.
Ticari İşletme Rehni ve Ticaret Hukuku
Ticari işletme rehni, Ticaret Hukuku teminatlar sistemi içinde özel bir yere sahiptir. Diğer teminat türlerinden (ipotek, menkul rehni, kefalet vb.) farklı olarak, işletmenin faaliyetine devam ederken ekonomik bir bütün olarak güvence sağlamasına imkan tanır.
- Avantajları: İşletme faaliyetini durdurmaz, geniş bir varlık grubunu kapsar, tescil ile aleniyet ve güvence sağlar.
- Dezavantajları: Sözleşme ve tescil süreçleri dikkat gerektirir, değer tespiti zor olabilir, stoklar gibi değişken unsurların takibi karmaşıklaşabilir.
İşletmelerin finansman modellerini oluştururken, ticari işletme rehninin sunduğu fırsatları ve getirdiği yükümlülükleri doğru analiz etmeleri önemlidir. İşletme kayıtlarının ve Ticari Defterlerin Delil Niteliği bu süreçte değerleme açısından kritik olabilir.
Sonuç olarak;
Ticari işletme rehni, doğru kurgulandığında ve yasal prosedürlere uygun hareket edildiğinde, hem kredi arayan işletmeler hem de alacaklarını güvence altına almak isteyen finansörler için etkili bir araçtır. Sözleşmenin dikkatle hazırlanması ve ticari işletme rehni tescili işlemlerinin zamanında yapılması, bu mekanizmanın sağlıklı işlemesinin anahtarıdır.
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler ve uygulamalar hakkında daha fazla bilgi için Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu’nu Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden inceleyebilirsiniz. Hukuki süreçler ve güncel gelişmeler hakkında daha fazla bilgi için Güncel Hukuki Gelişmeler sayfamızı ve Blog Haberler bölümümüzü ziyaret edebilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
