Çalışma hayatının önemli bir parçası olan yıllık ücretli izin, çalışanların dinlenmesi ve motivasyonunu artırması için vazgeçilmez bir haktır. Peki, çeşitli nedenlerle kullanılamayan veya işten ayrılırken geride kalan yıllık izinler ne olur? En çok sorulan sorulardan biri şudur: Yıllık izin hakkı yanar mı? Bu yazımızda, kullanılmayan yıllık izin ücreti konusunu ele alacak, işten ayrılırken izin paranızı nasıl alabileceğinizi ve yıllık izin alacağı davası süreçlerini açıklayacağız.
Yıllık İzin Hakkı Nedir ve Nasıl Kazanılır?
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre, bir işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere en az bir yıl çalışmış olan işçiler yıllık ücretli izne hak kazanır. Bu hak, anayasal güvence altına alınmış bir dinlenme hakkıdır ve vazgeçilemez.
Yıllık izin süreleri, çalışanın kıdemine (hizmet süresine) göre değişiklik gösterir:
- 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) hizmeti olanlar: 14 günden az olamaz.
- 5 yıldan fazla 15 yıldan az hizmeti olanlar: 20 günden az olamaz.
- 15 yıl ve daha fazla hizmeti olanlar: 26 günden az olamaz.
Önemli Not: Yer altı işlerinde çalışan işçiler için bu sürelere dörder gün eklenir. Ayrıca, 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.
İşveren, işçinin hak ettiği yıllık izni, belirlenen izin süreleri içinde kullandırmakla yükümlüdür. İş Hukuku ve Çalışma Hakları kapsamında bu, işverenin temel sorumluluklarından biridir.
Kullanılmayan Yıllık İzin Hakkı Yanar Mı?
Çalışanların en büyük endişelerinden biri, kullanmadıkları izinlerin zamanla kaybolup kaybolmayacağıdır. Yani, yıllık izin hakkı yanar mı?
Cevap nettir: Hayır, hak edilen yıllık izin hakkı yanmaz. İş sözleşmesi devam ettiği sürece, işçinin yıllık izin hakkı devam eder. İşveren, işçiye hak ettiği izni kullandırmak zorundadır.
Ancak, iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda (işçinin istifası, işverenin feshi, emeklilik vb.), işçinin hak edip de kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücret, sözleşmenin sona erdiği tarihteki son brüt ücreti üzerinden kendisine ödenir.
Yani, izin hakkı fiziksel olarak “kullanılma” imkanı ortadan kalksa bile, bu hak parasal bir alacağa dönüşür. Bu nedenle, “izin hakkım yandı” düşüncesi doğru değildir; hak, kullanılmayan yıllık izin ücreti olarak varlığını sürdürür.
İşten Ayrılırken İzin Parası Nasıl Hesaplanır?
İşten ayrılırken izin parası olarak da bilinen kullanılmayan yıllık izin ücreti, basit bir formülle hesaplanır:
- İşçinin Son Brüt Ücreti Belirlenir: İş sözleşmesinin sona erdiği tarihteki giydirilmiş brüt ücret esas alınır.
- Günlük Brüt Ücret Hesaplanır: Aylık brüt ücret 30’a bölünerek günlük brüt ücret bulunur.
- Toplam Ücret Hesaplanır: Bulunan günlük brüt ücret, işçinin kullanmadığı toplam yıllık izin günü sayısı ile çarpılır.
Formül: Kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti = (Son Brüt Günlük Ücret) x (Kullanılmayan İzin Günü Sayısı)
Örnek: Son brüt ücreti 30.000 TL olan ve 25 gün kullanılmamış izni bulunan bir işçinin izin parası:
- Günlük Brüt Ücret: 30.000 TL / 30 = 1.000 TL
- İzin Ücreti: 1.000 TL/gün * 25 gün = 25.000 TL (Bu tutar üzerinden yasal kesintiler yapılır.)
Bu hesaplama, Tazminat Hukuku ve Maddi Zararlar kapsamında değerlendirilen bir alacak türüdür.
Kullanılmayan Yıllık İzin Ücreti Nasıl Talep Edilir?
İş sözleşmeniz sona erdiğinde hak ettiğiniz kullanılmayan yıllık izin ücreti ödenmezse, yasal yollara başvurma hakkınız bulunmaktadır. İzlenmesi gereken adımlar genellikle şunlardır:
- İşverenle İletişim: Öncelikle durumu işvereninizle görüşerek veya yazılı olarak (örneğin ihtarname ile) talepte bulunmak en doğru başlangıçtır.
- Zorunlu Arabuluculuk: İşçi alacaklarına ilişkin davalarda, dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Arabuluculuk, tarafların mahkemeye gitmeden anlaşmaya çalıştığı bir süreçtir.
- Arabulucu, tarafsız bir şekilde tarafları bir araya getirir.
- Anlaşma sağlanırsa, bu durum bir tutanakla kayıt altına alınır ve mahkeme kararı niteliğindedir.
- Anlaşma sağlanamazsa, “anlaşamama tutanağı” düzenlenir ve dava açma hakkı doğar.
- Yıllık İzin Alacağı Davası: Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, işçi yıllık izin alacağı davası açabilir.
- Bu dava İş Mahkemelerinde görülür.
- Davada, hizmet süresi, ücret, kullanılmayan izin günleri gibi konuların ispatı gerekir (iş sözleşmesi, bordrolar, SGK kayıtları, tanık beyanları vb.).
- Mahkeme, bilirkişi incelemesi yoluyla alacağı hesaplatır ve karar verir.
Bu süreçler hakkında daha fazla bilgi için İş Hukuku ve İşçi Hakları başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Yıllık İzin Ücretinde Zamanaşımı
Kullanılmayan yıllık izin ücreti talebinde bulunmak için belirli bir süre sınırı vardır. İş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımı süresi işler. Bu süre içinde talep edilmeyen veya dava açılmayan yıllık izin alacakları zamanaşımına uğrar ve talep hakkı kaybedilebilir. Bu nedenle, hakkınızı zamanında aramanız büyük önem taşır.
Yasal Dayanak
Yıllık izin hakkı ve ücreti ile ilgili temel düzenlemeler, 4857 Sayılı İş Kanunu’nda yer almaktadır. Kanunun ilgili maddelerine Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin resmi mevzuat portalından ulaşabilirsiniz: 4857 Sayılı İş Kanunu – Madde 53 ve devamı
Sonuç
Sonuç olarak, yıllık izin hakkı yanar mı sorusunun cevabı kesin bir hayırdır. Çalışırken kullanılmayan izinler, iş sözleşmesi sona erdiğinde kullanılmayan yıllık izin ücreti olarak çalışana ödenmelidir. Bu ücret, işçinin son brüt ücreti üzerinden hesaplanır.
İşten ayrılırken izin parası ödenmediği takdirde, öncelikle zorunlu arabuluculuk yoluna başvurulmalı, anlaşma sağlanamazsa 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde yıllık izin alacağı davası açılmalıdır. Haklarınızı bilmek ve doğru adımları atmak, bu süreçte mağduriyet yaşamanızı engelleyecektir.
Çalışma hayatınızla ilgili güncel hukuki gelişmeler ve diğer haklarınız için Güncel Hukuki Gelişmeler ve Blog sayfalarımızı takip edebilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
İLETİŞİME GEÇİN