Günümüzde alışveriş merkezleri (AVM’ler), toplu taşıma istasyonları, siteler ve hatta bazı kamuya açık alanlarda sıkça karşılaştığımız özel güvenlik görevlileri, toplum düzeninin korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. Peki, sıkça merak edilen özel güvenlik görevlisinin yetkileri nelerdir? Bir özel güvenlik görevlisi kimlik sorabilir mi, çantamızı veya üstümüzü arayabilir mi? Bu yazımızda, 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun çerçevesinde özel güvenlik görevlilerinin yasal yetkilerini, polisten farklarını ve vatandaş olarak haklarımızı detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Özel Güvenlik Görevlisi Kimdir ve Temel Görevleri Nelerdir?
Özel güvenlik görevlileri, kamu güvenliğini tamamlayıcı mahiyette, koruma ve güvenlik hizmeti sağlayan kişilerdir. Görev alanları, çalıştıkları kurum veya kuruluş tarafından belirlenir ve bu sınırlar içinde faaliyet gösterirler. Temel görevleri şunlardır:
- Görev alanları içerisinde kişilerin can ve mal güvenliğini sağlamak.
- Suç işlenmesini önlemek ve caydırıcılık oluşturmak.
- Meydana gelen suçlarda genel kolluğa (polis, jandarma) derhal bildirimde bulunmak ve delillerin korunmasına yardımcı olmak.
- Yangın, deprem gibi doğal afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girmek.
Unutulmamalıdır ki, özel güvenlik görevlileri genel kolluk kuvveti değildir ve yetkileri sınırlıdır. Bu konuda daha fazla bilgi için Güncel Hukuki Gelişmeler sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Özel Güvenlik Kimlik Sorma Yönetmeliği ve Uygulaması
En çok kafa karıştıran konulardan biri de özel güvenlik görevlilerinin kimlik sorma yetkisidir. Özel güvenlik kimlik sorma yönetmeliği olarak bilinen yasal düzenlemeler, bu yetkinin sınırlarını net bir şekilde çizer.
5188 Sayılı Kanun’un 7. maddesine göre özel güvenlik görevlileri, belirli durumlarda kimlik sorma yetkisine sahiptir:
- Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinliklerde.
- Hava meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde.
- Kanunun verdiği yetkiyle korudukları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
Bu durumlar dışında, keyfi olarak veya şüpheye dayanmayan bir şekilde kimlik sormak özel güvenlik görevlisinin yetkisini aşar. Vatandaş olarak, böyle bir durumda kimlik gösterme zorunluluğunuz bulunmamaktadır.
AVM’de Özel Güvenlik Kimlik Sorabilir mi?
AVM’ler, yukarıda belirtilen toplu ulaşım tesisleri veya özel etkinlik alanları kategorisine doğrudan girmese de, girişlerde güvenlik önlemi olarak kimlik kontrolü yapılabilir. Ancak bu, genel bir kimlik sorgulama yetkisi anlamına gelmez. Genellikle, şüpheli bir durum veya AVM yönetimi tarafından belirlenmiş özel bir güvenlik prosedürü varsa kimlik sorulabilir. Eğer hukuka aykırı bir durumla karşılaşırsanız, Tüketici Hakları ve Anlaşmazlıklar konusunda bilgi alabilirsiniz.
Özel Güvenlik Üst Arama Yapabilir mi? AVM ve Diğer Alanlarda Durum
Bir diğer önemli soru ise “özel güvenlik üst arama yapabilir mi AVM gibi yerlerde?” konusudur. Özel güvenlik görevlilerinin arama yetkisi, genel kolluğun arama yetkisinden farklı ve daha sınırlıdır.
Özel güvenlik görevlileri;
- Korudukları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirebilir.
- Bu kişilerin üstlerini dedektörle arayabilir.
- Eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirebilir.
Ancak, özel güvenlik görevlileri elle fiziki üst araması yapamazlar. Elle arama yetkisi, ancak suçüstü halinde veya hakim kararı ile genel kolluk tarafından kullanılabilir. Çanta araması konusunda ise durum biraz daha farklıdır.
Çanta Arama Yetkisi ve Sınırları
Özel güvenlik görevlileri, korudukları alana girerken kişilerden çantalarını açmalarını ve göstermelerini isteyebilirler. Bu, genellikle güvenlik önlemi kapsamında yapılan bir uygulamadır. Ancak, çantanın içini karıştırma veya elle detaylı arama yapma yetkileri yoktur. Şüpheli bir durumda veya kişinin rızası olmadan çantayı zorla arayamazlar. Böyle bir durumda genel kolluğa haber verilmesi gerekir.
Site Özel Güvenlik Yetki Sınırı Nasıl Belirlenir?
Site özel güvenlik yetki sınırı, genellikle site yönetim planı ve özel güvenlik şirketi ile yapılan sözleşme çerçevesinde belirlenir. Ancak bu sınırlar, 5188 Sayılı Kanun’un çizdiği genel çerçeveyi aşamaz. Site sakinlerinin ve misafirlerinin haklarına saygı gösterilmesi esastır. Keyfi uygulamalar veya yetki aşımı durumlarında Ceza Hukuku ve Savunmaalanında uzman bir avukattan destek almanız önemlidir.
5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ve Getirdikleri
Özel güvenlik görevlilerinin tüm yetki ve sorumlulukları, 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ile düzenlenmiştir. Bu kanun, özel güvenlik sektörünün standartlarını belirler ve görevlilerin uyması gereken kuralları ortaya koyar. Kanunun tam metnine ve ilgili yönetmeliklere Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden ulaşabilirsiniz. Bu kanun, özel güvenlik görevlilerinin eğitimlerinden, çalışma izinlerine, yetkilerinden, denetimlerine kadar pek çok konuyu kapsar.
Temel maddelerden bazıları şunlardır:
- Madde 7 (Yetkiler): Özel güvenlik görevlilerinin arama, kimlik sorma, yakalama, zor kullanma gibi yetkilerini tanımlar.
- Madde 9 (Görev Alanı): Özel güvenlik görevlilerinin sadece görevli oldukları süre içinde ve görev alanlarında yetkili olduklarını belirtir.
- Madde 23 (Ceza Uygulaması): Görevini kötüye kullanan veya yetkisini aşan özel güvenlik görevlilerine uygulanacak cezai yaptırımları düzenler.
Zor Kullanma Yetkisi Kimlerde Var ve Özel Güvenliğin Rolü
Zor kullanma yetkisi kimlerde var sorusu, güvenlik bağlamında sıkça gündeme gelir. Temelde zor kullanma yetkisi, kanunlarla devlete ve onun kolluk kuvvetlerine verilmiştir. Özel güvenlik görevlilerinin zor kullanma yetkisi ise son derece sınırlıdır.
5188 Sayılı Kanun’a göre özel güvenlik görevlileri, görev alanları içinde ve görevleriyle bağlantılı olmak kaydıyla;
- Kendisine veya başkasına yönelik bir saldırıyı defetmek,
- Saldırıya uğrayan kişiye veya korudukları mal ve tesislere yönelik bir tehlikeyi bertaraf etmek,
- Kanuna uygun olarak yakaladıkları kişinin kaçmasını önlemek, amacıyla orantılı olarak zor kullanabilirler.
Önemli: Zor kullanma, son çare olmalı ve kullanılan güç, tehlikenin boyutuyla orantılı olmalıdır. Orantısız güç kullanımı hukuki sorumluluk doğurur. Bu tür durumlarla karşılaşıldığında, Tazminat Hukuku ve Maddi Zararlarkonusunda haklarınızı arayabilirsiniz.
Vatandaşın Hakları Özel Güvenlik Karşısında
Özel güvenlik görevlileriyle etkileşimde bulunurken vatandaş olarak sahip olduğunuz hakları bilmek önemlidir. Vatandaşın hakları özel güvenlik karşısında şunları içerir:
- Keyfi Kimlik Sorgulamasına İtiraz Etme Hakkı: Belirli durumlar dışında kimlik gösterme zorunluluğunuz yoktur.
- Elle Üst Aramasına İzin Vermeme Hakkı: Dedektörle veya X-ray cihazıyla yapılan kontroller dışında, rızanız olmadan elle üstünüzün aranmasına izin vermek zorunda değilsiniz.
- Saygılı Muamele Görme Hakkı: Özel güvenlik görevlileri, görevlerini yaparken size karşı saygılı ve nazik olmak zorundadır.
- Haksız Alıkonulmaya Karşı Durma Hakkı: Suçüstü hali dışında, özel güvenlik görevlileri sizi keyfi olarak alıkoyamaz. Alıkoyma durumunda derhal polise haber verilmelidir.
- Şikayet Hakkı: Yetkisini aşan, kötü muamelede bulunan veya görevini ihmal eden özel güvenlik görevlilerini ilgili mercilere şikayet etme hakkınız vardır. Bu konuda İdare Hukuku ve İdari Davalar alanında danışmanlık alabilirsiniz.
Polis ve Özel Güvenlik Farkı Nedir?
Polis ve özel güvenlik farkı oldukça nettir ve bu ayrımın bilinmesi önemlidir:
- Yetki Alanı: Polis, ülkenin tamamında genel emniyet ve asayişten sorumludur ve geniş yetkilere sahiptir. Özel güvenlik ise sadece görevli olduğu kurumun sınırları içinde ve kanunla belirlenmiş sınırlı yetkilere sahiptir.
- Bağlılık: Polis devlete bağlıdır. Özel güvenlik görevlileri ise özel şirketlere veya kurumlara bağlı olarak çalışır.
- Silah Taşıma ve Kullanma Yetkisi: Polis, görev gereği silah taşıma ve kanuni şartlarda kullanma yetkisine sahiptir. Özel güvenlik görevlilerinin silah taşıma ve kullanma yetkisi daha kısıtlıdır ve özel izinlere tabidir.
- Soruşturma Yetkisi: Polisin adli soruşturma yapma yetkisi vardır. Özel güvenlik görevlilerinin böyle bir yetkisi yoktur; suç durumunda olayı polise intikal ettirirler.
- Zor Kullanma Yetkisi: Polisin zor kullanma yetkisi daha geniştir. Özel güvenliğin zor kullanma yetkisi ise çok daha sınırlı ve orantılılık ilkesine sıkı sıkıya bağlıdır.
Bu farkları anlamak, hem vatandaşların haklarını korumasına hem de özel güvenlik görevlilerinin görev sınırlarını bilmesine yardımcı olur. Daha fazla hukuki bilgi ve destek için Blog Haberler sayfamızı inceleyebilirsiniz.
Özel Güvenlik Şikayet Hattı ve Başvuru Yolları
Özel güvenlik görevlilerinin yetki aşımı, görevi kötüye kullanma veya uygunsuz davranışları gibi durumlarda başvurabileceğiniz çeşitli yollar bulunmaktadır. Özel güvenlik şikayet hattı olarak doğrudan bir hat olmasa da, şikayetlerinizi iletebileceğiniz merciler şunlardır:
- İlgili Özel Güvenlik Şirketi: Öncelikle, görevlinin bağlı olduğu özel güvenlik şirketinin yönetimine şikayette bulunabilirsiniz.
- İl Özel Güvenlik Şube Müdürlükleri: Her ilde bulunan Emniyet Müdürlüğü’ne bağlı Özel Güvenlik Şube Müdürlükleri, özel güvenlik görevlileriyle ilgili şikayetleri değerlendirir.
- Valilikler ve Kaymakamlıklar: Özel güvenlik hizmetleri valiliklerin denetimindedir.
- CİMER (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi): CİMER üzerinden de şikayetlerinizi iletebilirsiniz.
- Cumhuriyet Başsavcılıkları: Eğer eylem aynı zamanda bir suç teşkil ediyorsa (örneğin, kasten yaralama, hakaret, tehdit), Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunabilirsiniz.
Unutmayın: Şikayetlerinizi yaparken olayın tarihi, saati, yeri, ilgili özel güvenlik görevlisinin (mümkünse) kimlik bilgileri ve olayın detaylarını içeren bir dilekçe hazırlamanız önemlidir. Eğer bir hukuki süreç başlatmayı düşünüyorsanız, Arabuluculuk ve Alternatif Çözüm Yolları da bir seçenek olabilir.
Sonuç olarak, özel güvenlik görevlileri, belirli alanlarda güvenliği sağlamakla görevli önemli unsurlardır. Ancak yetkileri sınırlıdır ve bu yetkiler 5188 Sayılı Kanun ile net bir şekilde belirlenmiştir. Vatandaş olarak haklarımızı bilmek ve özel güvenlik görevlilerinin de yetki sınırlarını aşmaması, toplumsal huzurun korunması açısından kritik öneme sahiptir.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
