Günümüzde evlenmeden birlikte yaşayan çiftlerin yasal hakları konusu, sıkça gündeme gelen ve hukuki açıdan önemli farklılıklar içeren bir durumdur. Toplumsal değişimlerle birlikte çiftler, resmi nikah olmadan da bir hayatı paylaşmayı tercih edebilmektedir. Ancak bu durumun, özellikle mal paylaşımı ve miras gibi konularda, evli çiftlere tanınan haklardan mahrum kalınması anlamına geldiğini bilmek kritik öneme sahiptir.
Bu yazıda, Türkiye’deki mevcut hukuk sistemi çerçevesinde, resmi nikah olmadan birlikte yaşayan, yani “fiili birliktelik” sürdüren çiftlerin hukuki statüsünü, mal paylaşımı ve miras haklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Resmi nikahın önemi ve getirdiği yasal güvenceleri de vurgulayacağız.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Evlilik Dışı Birlikte Yaşamanın Hukuki Statüsü Nedir?
Türk Medeni Kanunu ve ilgili diğer yasal düzenlemeler, aile birliğini ve buna bağlı hakları temelde resmi evlilik üzerine kurmuştur.
- Fiili Birliktelik: Resmi nikah olmaksızın birlikte yaşama durumudur. Kanunlarımızda bu birliktelik türüne özgü, evlilikle eşdeğer haklar tanıyan özel bir düzenleme bulunmamaktadır.
- İmam Nikahı: Dini bir ritüel olup, yasal olarak hiçbir geçerliliği yoktur. İmam nikahı ile yaşayanların hakları, Medeni Kanun kapsamında evli çiftlerle aynı değildir. Hukuki haklar ve yükümlülükler doğurmaz.
- Hukuki Sonuç: Evlilik dışı birlikte yaşama hukuki statü açısından, çiftler yasal olarak “evli” sayılmazlar. Bu nedenle evliliğe bağlanan otomatik haklardan (mal rejimi, mirasçılık vb.) yararlanamazlar.
Birlikte Yaşayan Çiftlerin Mal Paylaşımı Nasıl Olur?
Evli çiftler için yasal mal rejimi “edinilmiş mallara katılma rejimi”dir (aksi sözleşmeyle belirlenmedikçe). Ancak birlikte yaşayanların mal paylaşımı bu rejime tabi değildir.
Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi Geçerli Değil
Resmi nikah olmadığı için, evlilik birliği içinde edinilen malların yarı yarıya paylaşılması prensibi geçerli olmaz. Birliktelik süresince kimin ne aldığı veya kimin adına mal kaydedildiği önem kazanır.
Mal Kimin Adına Kayıtlıysa Onundur Prensibi
Genel kural, mal varlığının resmi kayıtlarda kimin adına ise ona ait olduğudur. Örneğin, birlikte yaşarken alınan bir ev tapuda partnerlerden birinin adına kayıtlıysa, hukuken o kişinin kişisel malı sayılır. Diğer partnerin bu mal üzerinde otomatik bir hakkı doğmaz.
Katkı Payı veya Değer Artış Payı Alacağı Davası
- Eğer partnerlerden biri, diğerinin adına kayıtlı bir malın alınmasına veya iyileştirilmesine maddi katkıda bulunmuşsa, ilişki bittiğinde bu katkısını geri isteyebilir.
- Bu durum, genel hükümlere (Borçlar Kanunu) göre açılacak bir “alacak davası” ile talep edilebilir.
- Ancak burada ispat yükü davayı açan taraftadır. Katkısını (para transferi, banka dekontu, tanık beyanı vb.) net bir şekilde kanıtlaması gerekir.
- Bu süreç, evlilikteki mal paylaşımından daha karmaşık ve zordur.
Mal Rejimi Sözleşmesi Mümkün Mü?
Evli çiftlerin yaptığı gibi yasal bir mal rejimi sözleşmesi yapmak mümkün değildir. Ancak taraflar, birliktelikleri süresince edindikleri malların nasıl paylaşılacağına dair Borçlar Kanunu kapsamında adi bir sözleşme yapabilirler. Bu sözleşmenin geçerliliği ve uygulanabilirliği, içeriğine ve yasal şartlara uygunluğuna bağlıdır. Bu tür sözleşmeler için Medeni Hukuk ve Uygulamaları konusunda uzman bir avukattan destek almak önemlidir.
Fiili Birliktelikte Miras Hakkı Var Mıdır?
Miras hukuku açısından da resmi nikah kritik bir faktördür.
Yasal Mirasçılık Yoktur
Türk Medeni Kanunu’na göre, evlilik dışı birlikte yaşayan partnerler birbirlerinin yasal mirasçısı değildir. Bir partner vefat ettiğinde, hayatta kalan partnerin vefat eden partnerin mirası üzerinde otomatik hiçbir hakkı bulunmaz. Fiili birliktelik miras hakkı doğurmaz. Miras, vefat edenin yasal mirasçılarına (çocukları, anne-babası, kardeşleri vb.) kalır. Bu konudaki detaylar için Miras Hukuku ve Miras Paylaşımı kategorimizi inceleyebilirsiniz.
Vasiyetname ile Miras Bırakma
Bir partnerin diğerine miras bırakmasının tek yolu, geçerli bir vasiyetname düzenlemektir. Vasiyetname ile partnerine malvarlığının tamamını veya bir kısmını bırakabilir. Ancak burada da dikkat edilmesi gerekenler vardır:
- Saklı Paylar: Vefat edenin yasal mirasçılarının (altsoy, anne-baba, eş – resmi nikahlı) saklı payları vardır. Vasiyetname bu saklı payları ihlal ediyorsa, saklı paylı mirasçılar tenkis davası açarak haklarını talep edebilirler.
- Geçerlilik Şartları: Vasiyetnamenin kanunda belirtilen şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmesi gerekir (el yazılı, resmi veya sözlü vasiyetname).
Diğer Önemli Hukuki Konular
Fiili birliktelikte sadece mal paylaşımı ve miras değil, başka hukuki sorunlar da ortaya çıkabilir.
Aile Konutu Koruması Evli Olmayanlar İçin Geçerli Mi?
Medeni Kanun’daki aile konutu koruması, kural olarak yalnızca evli çiftler için geçerlidir. Yani, ev tapuda kimin adına olursa olsun, diğer eşin rızası olmadan satılamaz veya üzerinde ipotek gibi haklar kurulamaz. Evli olmayan çiftlerde bu otomatik koruma yoktur. Mülk sahibi partner, diğerinin rızasını almadan konutla ilgili tasarruflarda bulunabilir. Ancak kiracı olarak oturuluyorsa, kira sözleşmesindeki haklar geçerlidir.
Sosyal Güvenlik Hakları (Dul ve Yetim Aylığı)
Sosyal güvenlik hakları evlilik dışı birlikteliklerde oldukça sınırlıdır. Vefat eden partnerin sosyal güvencesinden dolayı hayatta kalan partnere dul aylığı bağlanmaz. Çocuklar varsa, babalık hukuken tanınmışsa yetim aylığı alabilirler. Emeklilik, sağlık güvencesi gibi konularda da evliliğe bağlı haklar mevcut değildir.
Nişanlılık Hukuku Uygulanır Mı?
Nişanlılık hukuku, evlenme vaadiyle kurulan bir ilişkidir ve bazı hukuki sonuçlar doğurur (hediyelerin iadesi, tazminat vb.). Sadece birlikte yaşamak, otomatik olarak nişanlı sayılmak anlamına gelmez. Tarafların ayrıca evlenme vaadinde bulunmuş olmaları ve bunun ispatlanması gerekir.
Resmi Nikahın Önemi ve Sonuçları
Yukarıdaki tüm açıklamalar, resmi nikahın önemini açıkça ortaya koymaktadır. Resmi nikah:
- Yasal Statü: Çiftlere karı-koca statüsü kazandırır.
- Mal Rejimi: Edinilmiş mallara katılma rejimini otomatik olarak devreye sokar (aksi kararlaştırılmadıkça).
- Mirasçılık: Eşleri birbirine yasal mirasçı yapar.
- Aile Konutu: Aile konutunu yasal güvence altına alır.
- Sosyal Güvenlik: Dul/yetim aylığı gibi sosyal güvenlik haklarından yararlanma imkanı sunar.
- Çocuklar: Evlilik içinde doğan çocukların soybağı otomatik olarak kurulur.
- Diğer Haklar: Tanıklık, velayet, tazminat gibi birçok konuda yasal güvenceler sağlar.
Bu haklar ve güvenceler, resmi nikah olmaksızın birlikte yaşayan çiftler için mevcut değildir. Konuyla ilgili güncel yasal düzenlemeler ve yargı kararları için Güncel Hukuki Gelişmeler sayfamızı takip edebilirsiniz.
Sonuç
Evlenmeden birlikte yaşayan çiftlerin yasal hakları, Türk hukuk sisteminde evli çiftlere tanınan haklara kıyasla oldukça sınırlıdır. Özellikle mal paylaşımı ve miras konularında ciddi hak kayıpları yaşanabilir.
- Mallar genellikle kimin adına kayıtlıysa ona aittir. Katkı payı talep etmek mümkündür ancak ispatı zordur.
- Partnerler birbirlerinin yasal mirasçısı değildir. Miras bırakmak için vasiyetname şarttır.
- Aile konutu koruması ve birçok sosyal güvenlik hakkı geçerli değildir.
Bu nedenle, birlikte yaşayan çiftlerin haklarını güvence altına almak için kendi aralarında özel sözleşmeler yapmaları veya vasiyetname düzenlemeleri gibi yollara başvurmaları gerekebilir. Ancak en kapsamlı yasal korumayı sağlayan yolun resmi nikah olduğu unutulmamalıdır. Her durumun kendine özgü koşulları olabileceğinden, spesifik durumunuzla ilgili olarak bir Aile Hukuku ve Boşanma Davaları avukatından danışmanlık almanız en sağlıklısı olacaktır.
Konuyla ilgili temel yasal çerçeveyi oluşturan Türk Medeni Kanunu’na Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden ulaşabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
