İlişkiler başlar, gelişir ve bazen sona erer. Bu süreçte çiftler birbirlerine çeşitli hediyeler alabilirler. Peki, ilişki bitince verilen hediyeler geri alınır mı? Özellikle duygusal değeri yüksek veya maddi olarak önemli hediyelerin akıbeti ne olur? Bu yazıda, hediye geri alınır mı hukuk açısından bu soruyu yanıtlayacak, Türk Borçlar Kanunu ve Medeni Kanun çerçevesinde bağışlama (hediye) kavramını ve hediyenin iadesi davası şartlarını ele alacağız. Unutmayın, her hediye aynı hukuki statüde değildir ve geri alma koşulları farklılık gösterir.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Table of Contents
Bağışlama (Hediye) Nedir ve Hukuki Niteliği Nasıldır?
Hukukumuzda “hediye” olarak bildiğimiz kavram, Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamında “bağışlama sözleşmesi” olarak düzenlenir.
- Tanım: Bağışlama, bağışlayanın (hediyeyi veren) malvarlığından bağışlanana (hediyeyi alan) karşılıksız olarak bir kazandırmada bulunmayı üstlendiği bir sözleşmedir (TBK m. 285).
- Karşılıksız Olma: Bağışlamanın en temel özelliği karşılıksız olmasıdır. Yani hediye verilirken bir karşılık beklenmez.
- İrade Beyanı: Hem hediye verenin (bağışlayan) bağışlama iradesi hem de hediyeyi alanın (bağışlanan) kabul iradesi gereklidir.
Genel kural olarak, geçerli bir şekilde yapılmış bağışlama sözleşmesinden dönmek, yani verilen hediyeyi geri istemek mümkün değildir. Ancak kanun koyucu bazı istisnai durumlar belirlemiştir.
Hangi Durumlarda Verilen Hediye Geri Alınabilir? (Bağışlamadan Dönme Şartları Nelerdir?)
Verilen bir hediyenin hukuken geri istenebilmesi için Türk Borçlar Kanunu’nda sayılan bağışlamadan dönme (bağıştan rücu) şartlarının oluşması gerekir. Bu şartlar oldukça sınırlıdır ve ispatı bağışlayana aittir.
Türk Borçlar Kanunu’na Göre Bağışlamadan Dönme Sebepleri (TBK m. 295)
Aşağıdaki durumlardan biri mevcutsa, bağışlayan bir yıl içinde bağışlamadan dönebilir ve hediyenin iadesini talep edebilir:
- Ağır Suç İşlenmesi: Bağışlanan (hediyeyi alan), bağışlayana (hediyeyi veren) veya onun yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlerse. Bu suçun TCK kapsamında ağır bir fiil olması gerekir.
- Yasal Yükümlülüklerin İhlali: Bağışlanan, bağışlayana veya onun ailesine karşı kanundan doğan yükümlülüklerine önemli ölçüde aykırı davranırsa. Örneğin, bakım yükümlülüğünü yerine getirmemesi gibi durumlar.
- Yüklemeli Bağışlamada Yüklemenin Haklı Sebep Olmaksızın Yerine Getirilmemesi: Eğer bağışlama belirli bir şartın yerine getirilmesi koşuluyla yapılmışsa (yüklemeli bağışlama) ve bağışlanan bu şartı haklı bir neden olmaksızın yerine getirmezse. Bu durum, genellikle ilişkilerdeki hediyeler için pek geçerli olmaz.
Önemli Not: Bu sebeplerin varlığını hediyeyi geri isteyen tarafın (bağışlayanın) ispatlaması gerekir. Bu ispat, özellikle ilişkiler bağlamında zor olabilir.
Bağışlamadan Dönme Hakkının Kullanılma Süresi (TBK m. 297)
Bağışlayan, yukarıda sayılan dönme sebeplerinden birini öğrendiği tarihten itibaren bir (1) yıl içinde bağışlamadan dönebilir ve hediyeyi geri isteyebilir. Bu süre hak düşürücü süredir, yani bir yıl geçtikten sonra bu sebeplere dayanarak hediye geri istenemez.
Nişan Hediyelerinin Durumu: Özel Bir Hukuki Rejim
Nişanlanma, evlilik vaadiyle kurulan hukuki bir statüdür ve bu dönemde verilen hediyeler için Medeni Kanun’da (TMK) özel bir düzenleme bulunur.
- TMK Madde 122: “Nişanlılık evlenme dışındaki bir sebeple sona ererse, nişanlıların birbirlerine veya ana ve babanın ya da onlar gibi hareket edenlerin, diğer nişanlıya vermiş oldukları alışılmışın dışındaki hediyeler, verenler tarafından geri istenebilir.”
- Alışılmışın Dışı Hediye: Kanun, “alışılmışın dışı” hediyelerin iadesini mümkün kılar. Neyin alışılmış olup olmadığı, tarafların sosyo-ekonomik durumları, yerel örf ve adetler göz önüne alınarak hakim tarafından değerlendirilir. Örneğin, pahalı bir mücevher, araba, ev gibi hediyeler genellikle alışılmışın dışı kabul edilirken; giysi, çiçek, kitap gibi hediyeler alışılmış sayılır.
- Kusur Durumu: Hediye, iade isteme hakkı bulunan tarafın kusuruyla nişan bozulmuşsa geri istenemeyebilir.
Nişan hediyeleriyle ilgili daha detaylı bilgi için Aile Hukuku ve Boşanma Davaları kategorimizi inceleyebilirsiniz.
Sevgililik Dönemi ve Evlilik İçindeki Hediyeler Geri Alınır Mı?
Nişanlılık dışındaki ilişkilerde (sevgililik, flört) veya evlilik birliği içinde verilen hediyeler, genellikle Türk Borçlar Kanunu’ndaki genel bağışlama hükümlerine tabidir.
Kural: Olağan ve Özel Gün Hediyeleri Genellikle Geri İstenemez
- Sevgililik döneminde doğum günü, yıl dönümü gibi özel günlerde veya sadece içinden geldiği için verilen olağan hediyeler (giysi, parfüm, kitap, küçük takılar vb.) kural olarak bağışlama kabul edilir.
- Bu hediyeler verilirken amaç genellikle karşı tarafı mutlu etmektir ve bir geri alma beklentisi yoktur.
- Bu nedenle, ilişkinin bitmesi tek başına bu hediyelerin geri istenmesi için yeterli bir hukuki sebep değildir. TBK m. 295’teki ağır şartların gerçekleşmesi gerekir.
Yüksek Değerli Hediyeler ve İstisnai Durumlar
- Sevgililik veya evlilik döneminde verilen çok yüksek maddi değere sahip hediyeler (örneğin araba, ev, yüklü miktarda para) bazen tartışma konusu olabilir.
- Ancak burada da temel kural bağışlama hükümleridir. Hediyeyi verenin, TBK m. 295’teki şartlardan birinin (ağır suç, yasal yükümlülüğe aykırılık) gerçekleştiğini ispatlaması gerekir. Bu ispatlanmadıkça, hediye ne kadar değerli olursa olsun geri istenemez.
- Evlilikte verilen hediyeler açısından, eğer bu hediyeler kişisel mal niteliğindeyse (örneğin ziynet eşyaları kadının kişisel malı sayılır), boşanma durumunda mal paylaşımına dahil edilmez ve genellikle kadında kalır. Ancak bazı durumlarda, özellikle erkeğe ait olduğu ispatlanan veya yatırım amacıyla alınan mallar farklı değerlendirilebilir. Bu tür durumlar için Medeni Hukuk ve Uygulamaları sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Hediye Geri Alma Davası Nasıl Açılır?
Eğer TBK m. 295 veya TMK m. 122 (nişan hediyeleri için) kapsamında hediyeyi geri isteme şartları oluştuğuna inanıyorsanız, bir hediyenin iadesi davası açmanız gerekir.
- Görevli Mahkeme: Genellikle Asliye Hukuk Mahkemeleridir (Nişan hediyeleri için Aile Mahkemesi görevli olabilir).
- İspat Yükü: Davayı açan taraf (hediyeyi veren), geri isteme şartlarının oluştuğunu (ağır suç, yükümlülük ihlali, hediyenin alışılmışın dışında olması vb.) ispatlamakla yükümlüdür.
- Deliller: Tanık beyanları, mesajlaşmalar (delil niteliği tartışmalı olabilir, bkz: WhatsApp Konuşmaları Delil Sayılır Mı?), banka kayıtları, fotoğraflar delil olarak sunulabilir.
- Zamanaşımı/Hak Düşürücü Süre: TBK m. 297’ye göre geri alma sebebini öğrenmeden itibaren 1 yıllık süreye dikkat edilmelidir. Nişan hediyeleri için de nişanın bozulmasından itibaren 1 yıllık zamanaşımı süresi vardır.
- Dava süreçleri ve süreleri hakkında genel bilgi için Dava Ne Kadar Sürer Türkiye? yazımıza göz atabilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Sevgiliye alınan tektaş yüzük geri istenir mi?
Eğer bu yüzük nişan yüzüğü olarak verilmişse ve nişan bozulmuşsa, TMK m. 122 kapsamında (alışılmışın dışı kabul edilirse) geri istenebilir. Ancak sevgililik döneminde sıradan bir hediye olarak verilen yüzük, genellikle TBK m. 295 şartları oluşmadıkça geri istenemez.
Eski eşime düğünde takılan altınlar kimde kalır?
Yargıtay içtihatlarına göre, düğünde kadına takılan ziynet eşyaları (kim takarsa taksın) kadının kişisel malı sayılır ve boşanma durumunda kadında kalır. Geri istenemez veya mal paylaşımına dahil edilemez.
Hediye değil, borç verdiğimi iddia ediyorum, ne yapmalıyım?
Eğer verdiğiniz paranın veya malın hediye değil, borç olduğunu iddia ediyorsanız, bunu ispatlamanız gerekir. Yazılı bir borç sözleşmesi, “borç” açıklamalı banka dekontu, tanık beyanları gibi delillerle borç ilişkisini kanıtlamaya çalışmalısınız. Bu durumda bağışlama hükümleri değil, borçlar hukukunun ilgili hükümleri uygulanır. İcra ve İflas Hukuku kategorimiz bu konuda size yol gösterebilir.
Manevi tazminat olarak hediye istenebilir mi?
Hayır, manevi tazminat, kişilik haklarının ihlali nedeniyle duyulan üzüntü ve elemin karşılığıdır. Verilen hediyelerin iadesi talebi ile manevi tazminat talebi farklı hukuki temellere dayanır.
Sonuç ve Değerlendirme
Sonuç olarak, “verilen hediye geri alınır mı?” sorusunun cevabı genellikle **”hayır”**dır. Hukukumuzda temel prensip, yapılan bağışlamanın geçerli ve geri alınamaz olduğudur.
- Olağan Hediyeler: Sevgililik, evlilik veya özel günlerde verilen alışılmış, olağan hediyeler kural olarak geri istenemez.
- İstisnalar: Hediyenin geri istenebilmesi için Türk Borçlar Kanunu m. 295’te sayılan çok ağır şartların (hediyeyi alanın verene karşı ağır suç işlemesi veya yasal yükümlülüklerini ağır şekilde ihlal etmesi) gerçekleşmesi ve bunun 1 yıl içinde ileri sürülmesi gerekir.
- Nişan Hediyeleri: Nişan hediyeleri özel bir duruma tabidir ve nişan bozulduğunda alışılmışın dışındaki hediyeler Medeni Kanun m. 122 uyarınca geri istenebilir.
- İspat: Hediyeyi geri isteme şartlarının oluştuğunu ispat yükü, hediyeyi geri isteyen taraftadır.
İlişki bittikten sonra hediye iadesi konusunda bir anlaşmazlık yaşıyorsanız, durumun hukuki boyutlarını netleştirmek ve haklarınızı öğrenmek için bir avukattan hukuki destek almanız en sağlıklısıdır. Daha fazla hukuki makale için Blog Haberler sayfamızı takip edebilirsiniz.
Konuyla ilgili yasal düzenlemelerin orijinal metnine Türkiye Cumhuriyeti Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden ulaşabilirsiniz: Türk Borçlar Kanunu (mevzuat.gov.tr)
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
