Uluslararası Hukuk ve Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi
Giriş
Küreselleşen dünyamızda, bireylerin ve işletmelerin uluslararası alandaki etkileşimleri her geçen gün artmaktadır. Farklı ülkelerdeki kişilerle evlilikler, yurtdışında yapılan ticari anlaşmalar, uluslararası yatırımlar veya yurtdışında yaşarken karşılaşılan hukuki durumlar, beraberinde karmaşık hukuki sorunları da getirebilmektedir. Farklı hukuk sistemlerinin ve yargı yetkilerinin devreye girdiği bu durumlarda, Uluslararası Hukuk (özellikle Milletlerarası Özel Hukuk) kuralları yol gösterici olmaktadır. Hangi ülke mahkemesinin yetkili olacağı, hangi ülke hukukunun uygulanacağı ve belki de en önemlisi, bir ülkede alınan mahkeme kararının başka bir ülkede nasıl geçerlilik kazanacağı gibi sorular bu alanın temelini oluşturur. Özellikle yabancı bir mahkeme tarafından verilen kararın Türkiye’de hüküm ifade etmesi veya icra edilebilmesi için “tanıma” veya “tenfiz” adı verilen hukuki süreçlerin işletilmesi gerekmektedir. Çakır Lex Hukuk Bürosu olarak, uluslararası hukuk alanında, özellikle yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi konularında müvekkillerimize hukuki destek sağlamaktayız.
Milletlerarası Özel Hukukun Temel Konuları
Bir hukuki ilişki veya uyuşmazlıkta ‘yabancılık unsuru’ (tarafların farklı vatandaşlıkları, yerleşim yerleri, sözleşmenin yapıldığı veya icra edileceği yerin yabancı ülke olması gibi) bulunduğunda Milletlerarası Özel Hukuk kuralları devreye girer. Bu alanın temel soruları şunlardır:
- Yetkili Mahkemenin Belirlenmesi (Uluslararası Yetki): Yabancı unsurlu bir uyuşmazlıkta hangi ülke mahkemelerinin yargılama yetkisine sahip olduğunun belirlenmesi gerekir. Bu konu, Türk mahkemeleri açısından 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) ve taraf olunan uluslararası sözleşmelerle düzenlenir.
- Uygulanacak Hukukun Tespiti (Kanunlar İhtilafı): Türk mahkemesi bir davaya bakmaya yetkili olsa bile, uyuşmazlığın esasına hangi ülke hukukunu uygulayacağını belirlemesi gerekebilir. MÖHUK’taki “bağlama kuralları”, hangi hukuki ilişkiye hangi hukukun uygulanacağını gösterir (örneğin, sözleşmeye uygulanacak hukuk, haksız fiile uygulanacak hukuk gibi).
Yabancı Mahkeme Kararlarının Türkiye’de Etkisi: Tanıma ve Tenfiz
Yabancı bir ülkede (örneğin İngiltere) verilen bir mahkeme kararı, Türkiye’de kendiliğinden hukuki sonuç doğurmaz veya doğrudan icra edilemez. Bu kararların Türkiye’de geçerli olabilmesi için Türk mahkemeleri tarafından tanınması veya tenfiz edilmesi gerekir.
- Tanıma: Yabancı mahkeme kararının Türkiye’de kesin hüküm (maddi anlamda kesin hüküm veya delil niteliği) olarak kabul edilmesidir. Tanıma kararı ile yabancı ilam, Türk mahkemelerince verilmiş bir karar gibi kesin hüküm gücüne sahip olur. Özellikle yabancı boşanma kararlarının Türkiye’deki nüfus kayıtlarına işlenmesi için tanıma davası açılması gerekmektedir. Tanıma için kararın verildiği ülke kanunlarına göre kesinleşmiş olması, Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmemesi ve Türk kamu düzenine açıkça aykırı olmaması gibi MÖHUK’ta belirtilen şartlar aranır.
- Tenfiz: Yabancı mahkeme kararının Türkiye’de icra edilebilir hale getirilmesidir. Tenfiz kararı sayesinde, yabancı bir mahkemenin alacak veya tazminata ilişkin kararı, Türkiye’de sanki bir Türk mahkemesi kararıymış gibi icra takibine konu edilebilir. Tenfiz için, tanıma şartlarına ek olarak, genellikle kararın verildiği ülke ile Türkiye arasında karşılıklılık (mütekabiliyet) esasının bulunması veya fiili uygulamanın olması şartı aranır (ancak istisnaları vardır).
Tanıma ve Tenfiz Davaları Süreci
Yabancı mahkeme kararlarının tanınması veya tenfizi için Türkiye’de dava açılması gerekir:
- Görevli ve Yetkili Mahkeme: Bu davalarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise genellikle karşı tarafın Türkiye’deki yerleşim yeri mahkemesi, yoksa sakin olduğu yer mahkemesi, o da yoksa Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden 1 biridir. 1. www.aghukuk.org www.aghukuk.org
- Dava Şartları ve Belgeler: Dava, basit yargılama usulüne göre görülür. Dava dilekçesine, yabancı mahkeme kararının usulen onaylanmış aslı veya örneği, kararın kesinleştiğini gösteren onaylı belge veya yazı ve bunların onaylı tercümelerinin eklenmesi gerekir.
- İnceleme Kriterleri: Türk hakimi, yabancı kararın tanınması veya tenfizi talebini incelerken MÖHUK’ta belirtilen şartların (kararın kesinleşmiş olması, Türk kamu düzenine aykırılık bulunmaması, davalının savunma haklarına riayet edilmiş olması, karşılıklılık -tenfiz için- vb.) mevcut olup olmadığını araştırır. Önemli bir ilke olarak, Türk hakimi yabancı mahkemenin kararının doğruluğunu veya yanlışlığını (yani davanın esasını) yeniden inceleyemez (Révision au fond yasağı).
- Karar: Mahkeme, şartların oluştuğuna kanaat getirirse tanıma veya tenfiz kararı verir. Bu karar ile yabancı ilam Türkiye’de ilgili hukuki etkiyi doğurur.
Yabancı Tahkim Kararlarının Tenfizi
Uluslararası ticarette sıklıkla başvurulan tahkim yoluyla verilen yabancı hakem kararlarının Türkiye’de icrası da mümkündür. Bu süreç, özellikle Türkiye’nin taraf olduğu 1958 tarihli New York Sözleşmesi ve MÖHUK hükümleri çerçevesinde yürütülür ve genellikle mahkeme kararlarının tenfizine göre daha sınırlı inceleme kriterlerine tabidir.
Uluslararası Ticari İlişkiler ve Hukuki Destek
Bu prensipler, uluslararası ticari sözleşmelerin hazırlanmasından, yurtdışı alacakların takibine, yabancı şirketlerle yaşanan uyuşmazlıkların çözümüne kadar birçok ticari alanda önem taşır. Sözleşmelere doğru yetki ve uygulanacak hukuk şartlarının konulması, olası bir uyuşmazlıkta yabancı bir kararın Türkiye’de icra edilip edilemeyeceğinin öngörülmesi ticari risk yönetimi açısından kritiktir.
Çakır Lex Hukuk Bürosu Olarak Uluslararası Hukuk Hizmetlerimiz
Uluslararası hukukun karmaşık yapısında ve özellikle yabancı kararların Türkiye’deki etkileri konusunda Çakır Lex Hukuk Bürosu olarak sunduğumuz hizmetler şunlardır:
- Yabancı unsurlu hukuki uyuşmazlıklarda yetkili mahkeme ve uygulanacak hukuk konusunda danışmanlık.
- Yabancı mahkeme kararlarının (özellikle boşanma, velayet, alacak, tazminat kararları) Türkiye’de tanınması ve tenfizi davalarının açılması ve takibi.
- Yabancı hakem kararlarının Türkiye’de tenfizi işlemlerinin yürütülmesi.
- Türk mahkeme veya hakem kararlarının yurtdışında (özellikle müvekkillerimizin yoğun ilişkide olduğu ülkelerde) tenfizi konusunda yönlendirme ve destek.
- Uluslararası ticari sözleşmelerin hazırlanması ve uluslararası uyuşmazlıkların çözümü konusunda danışmanlık.
İlgili Mevzuat ve Kaynaklar
Bu alandaki temel Türk mevzuatı 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)‘tur. Diğer ilgili kaynaklar:
- Adalet Bakanlığı – Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü
- New York Sözleşmesi (Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası) (Mevzuat Bilgi Sistemi’nden ulaşılabilir)
- Tüm güncel mevzuat için: Mevzuat Bilgi Sistemi
Sonuç
Uluslararası hukuk ve özellikle yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi, artan global ilişkiler nedeniyle giderek daha fazla önem kazanan teknik bir alandır. Bu süreçlerde doğru adımların atılması, hak kayıplarının önlenmesi ve uluslararası geçerliliğin sağlanması için uzman hukuki destek almak faydalıdır. Ayrıca hukuk alanındaki güncel hukuki gelişmeler hakkında bilgi sahibi olmak da bu alandaki süreçleri anlamanıza yardımcı olabilir.
Bu sayfada açıklanan uluslararası hukuk konuları ve özellikle yabancı mahkeme kararlarının tanınması/tenfizi hizmetlerimiz hakkında daha fazla bilgi almak veya hukuki destek talep etmek için bize ulaşabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
