Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

Uluslararası ilişkilerin yaygınlaşmasıyla birlikte, yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi, hukuk dünyasında önemli bir yere sahip olmuştur. Bu süreç, ticari alacak davalarından aile hukuku uyuşmazlıklarına kadar birçok alanda tarafların haklarını korumada kritik bir rol oynar. Türkiye’de bu konu, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) ile düzenlenmiştir.

Peki, yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi nasıl gerçekleşir? Hangi şartlar aranır? Uygulamada karşılaşılan problemler nelerdir? İşte tüm bu soruların yanıtlarını, İngiltere mahkemesi kararlarıyla örneklendirerek ele alıyoruz.

Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Nedir?

Tanıma, yabancı bir mahkeme kararının Türkiye’de hukuki geçerlilik kazanmasını ifade eder. Örneğin, İngiltere’de verilen bir boşanma kararının Türkiye’de tanınması, tarafların Türk hukuk sisteminde de boşanmış sayılmasını sağlar.

Tenfiz, yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de icra edilebilir hale gelmesi sürecidir. Örneğin, Londra’da bir ticari borç tahsili davasında verilen karar, ancak tenfiz edilirse Türkiye’de uygulanabilir hale gelir.

Tanıma ve Tenfizin Şartları

• Yetkili Mahkeme ve Yargı Yetkisi: Yabancı mahkemenin, uyuşmazlık konusu üzerinde yetkili olması gereklidir.Örnek: İngiltere’de bir mahkeme, Londra’da yaşayan bir Türk vatandaşının iş sözleşmesine ilişkin uyuşmazlıkta karar vermiştir. Ancak bu karar, Türkiye’de bir taşınmazla ilgiliyse, Türk mahkemeleri yetki aşımı gerekçesiyle tenfizi reddedebilir.
• Kesinleşme Şartı: Yabancı mahkeme kararının kesinleşmiş olması gerekir.Örnek: Londra Aile Mahkemesi tarafından verilen bir boşanma kararı, tarafların temyiz süresi dolmadan kesinleşmediyse, bu karar Türkiye’de tanınamaz. Mahkeme, kesinleşme belgesi olmadan işlem yapmaz.
• Kamu Düzenine Aykırılık: Yabancı mahkeme kararı, Türk kamu düzenine açıkça aykırı olmamalıdır.Örnek: İngiltere’de verilen bir nafaka kararı, Türk Medeni Kanunu’na aykırı bir şekilde kadının nafaka hakkını tamamen ortadan kaldırıyorsa, Türk mahkemesi bu kararı kamu düzenine aykırı bulup reddedebilir.
• Savunma Hakkına Riayet: Yabancı mahkeme kararının tarafların savunma haklarına uygun bir yargılama sonunda alınmış olması gereklidir.Örnek: Bir Londra mahkemesi, davalıya eksik tebligat yaparak karar verdiyse ve davalı duruşmada temsil edilme hakkından mahrum kaldığını iddia ederse, Türk mahkemesi bu kararı reddedebilir.
• Karşılıklılık İlkesi: Türkiye, yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizinde karşılıklılık (mütekabiliyet) ilkesine önem verir.Örnek: İngiltere mahkemeleri Türk mahkemesi kararlarını tanıyor ve tenfiz ediyorsa, Türk mahkemeleri de İngiltere’den gelen kararları bu ilke çerçevesinde değerlendirebilir.

Tanıma ve Tenfiz Süreci

Başvuru Yapılacak Mahkeme

Tanıma ve tenfiz başvuruları, taraflardan birinin yerleşim yeri veya kararın uygulanacağı yer asliye hukuk mahkemesine yapılır.

Gerekli Belgeler

Başvuru sırasında mahkemeye sunulması gereken belgeler şunlardır:

• Yabancı mahkeme kararının aslı veya onaylı sureti,
• Kararın kesinleştiğini gösteren belge,
• Kararın noter tasdikli Türkçe tercümesi,
• Apostil şerhi (Apostil Anlaşması’na taraf bir ülkeden alınmışsa).

Örnek: Londra’da verilen bir nafaka kararının Türkiye’de tenfizi için, kararın Türkçe noter onaylı tercümesi eksik sunulursa, mahkeme eksikliğin giderilmesini ister. Eksiklik tamamlanmazsa talep reddedilir.

Süreç ve Değerlendirme

Türk mahkemesi, başvuru belgelerini ve kararın Türk hukukuna uygunluğunu değerlendirir. Bu süreçte belgelerde eksiklik ya da kamu düzenine aykırılık tespit edilirse, başvuru reddedilir.

Pratikte Karşılaşılan Sorunlar

1. Harç Problemleri

Harçlar, tenfiz davalarında sıkça tartışılan bir konudur.

Örnek: Londra Ticaret Mahkemesi’nin verdiği 500.000 sterlinlik bir tazminat kararının tenfizi için Türk mahkemesi nispi harç talep edebilir. Bu durum, başvuru sahibine yüksek bir maliyet yükleyebilir.

2. Revizyon Yasağı

Türk mahkemeleri, tenfiz taleplerinde yabancı mahkeme kararının esasını inceleyemez.

Örnek: Londra Mahkemesi tarafından verilen bir alacak kararında borç miktarıyla ilgili bir hata yapılmışsa, Türk mahkemesi bu hususu incelemez, yalnızca kararın tenfiz şartlarını taşınıp taşımadığına bakar.

3. Tebligat Eksiklikleri

Tebligat sürecindeki hatalar, savunma hakkını etkilediği gerekçesiyle tenfiz talebinin reddine yol açabilir.

Örnek: Londra’da bir mahkeme, davalıya eksik tebligat yaparak bir ticari uyuşmazlıkta karar vermişse, Türk mahkemesi savunma hakkının ihlal edildiğini değerlendirip bu kararı tanımayabilir.

Tanıma ve Tenfiz Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Belgeler eksiksiz hazırlanmalıdır. Eksik belge sunulması, sürecin uzamasına veya reddine neden olabilir.
• Kamu düzeni ve karşılıklılık ilkesi dikkatle değerlendirilmelidir. Türk hukukunun temel ilkelerine aykırılık içeren kararlar tanınmaz.
• Harç ödemeleri doğru hesaplanmalıdır. Yüksek harçlar, davanın maliyetini artırabilir.

Sonuç

Yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi, uluslararası hukuk uygulamalarında büyük bir önem taşır. Ancak süreç, hukuki bilgi ve özen gerektirir. İngiltere mahkemelerinden gelen kararların tanınması ve tenfizi de bu bağlamda öne çıkan konulardan biridir.

Eğer bir yabancı mahkeme kararını Türkiye’de tanıma veya tenfiz ettirmek istiyorsanız, süreci dikkatle yönetmeli ve uzman bir avukattan destek almalısınız. Hatalı başvurular, yalnızca zaman kaybına değil, aynı zamanda ciddi maliyetlere de yol açabilir.