Küçük bir alacağınız var ama uzun ve masraflı olabilecek bir dava süreci gözünüzü mü korkutuyor? Ya da belki kira alacağı, tahliye gibi bir davanız var ve bir an önce sonuçlanmasını mı istiyorsunuz? Türk Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK), tam da bu gibi durumlar için daha hızlı ve pratik bir çözüm sunuyor: Basit yargılama usulü nedir hmk diye merak ediyorsanız, doğru yerdesiniz. Bu usul, belirli türdeki davaların daha az formaliteyle, daha kısa sürede ve genellikle daha düşük dava masrafları ile çözülmesini amaçlar.
Bu yazımızda, basit yargılama usulünün ne olduğunu, normal (yazılı) yargılama usulünden temel basit yargılama usulü farklarını, basit yargılama hangi davalarda uygulandığını ve bu usulün size sağlayacağı avantajları detaylı bir şekilde ele alacağız. Amacımız, medeni usul hukuku hızlandırma yöntemlerinden biri olan bu önemli usulü anlamanıza yardımcı olmaktır.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Basit Yargılama Usulü Nedir? (HMK Açısından)
Basit yargılama usulü, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK Madde 316-322) düzenlenen, yazılı yargılama usulüne göre daha hızlı ve basit kurallara tabi olan özel bir yargılama biçimidir. Temel amacı, belirli nitelikteki veya daha küçük çaptaki uyuşmazlıkların hızlı yargılama mahkeme ilkesi gereğince, gereksiz formalitelerden arındırılarak, daha çabuk bir şekilde karara bağlanmasını sağlamaktır.
Bu usulde temel mantık şudur:
- Süreç Daha Basittir: Normal yargılamadaki bazı aşamalar ya hiç yoktur ya da birleştirilmiştir.
- Daha Az Duruşma: Genellikle daha az sayıda duruşma yapılır, hatta bazen dosya üzerinden karar verilebilir.
- Hız Odaklıdır: Süreler daha kısadır ve işlemler daha seri yürütülür.
Normal (Yazılı) Yargılama Usulünden Farkları Nelerdir? (basit yargılama usulü farkları)
Basit yargılama usulünü daha iyi anlamak için, genel kural olan yazılı yargılama usulü ile arasındaki temel farklara bakmak gerekir:
Dilekçe Aşaması Farklılıkları
- Tek Dilekçe Esası: Yazılı yargılamada dava ve cevap dilekçesinden sonra replik (cevaba cevap) ve düplik (ikinci cevap) dilekçeleri verilebilirken, basit yargılamada taraflar yalnızca birer dilekçe (dava ve cevap dilekçesi) verirler.
- Delillerin Sunulması: Cevap dilekçesi, tüm savunma sebeplerini ve delilleri içermelidir. Taraflar, dilekçeleriyle birlikte tüm delillerini açıkça ve hangi vakıanın delili olduğunu da belirterek bildirmek zorundadırlar.
- İddia ve Savunmanın Genişletilmesi Yasağı: Bu yasak, yazılı yargılamada ikinci dilekçelerin (replik-düplik) verilmesiyle başlarken, basit yargılamada cevap dilekçesinin verilmesiyle başlar. Bu da sürecin en başından daha net ilerlemesini sağlar. (Basit yargılama dilekçe örneği arayışında olanlar için, bu usulün kendine özgü kuralları olduğundan, hak kaybı yaşamamak adına bir avukattan destek almak kritik önem taşır).
Tahkikat ve Duruşma Süreci
- Duruşma Sayısı: Mahkeme, mümkün olan hâllerde tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verebilir. Duruşma yapılması gerekiyorsa, genellikle en fazla iki duruşma ile tahkikat tamamlanır. Duruşmalar arasındaki süre de en fazla bir ay olabilir. Bu durum, hızlı yargılama mahkeme beklentisini karşılar.
- İşlemlerin Sırası: Mahkeme, tahkikatın tamamlanmasından sonra, tarafların son beyanlarını almak için ayrı bir duruşma yapmaz. Aynı duruşmada son sözleri alıp hükmü açıklayabilir.
Delillerin Toplanması ve Değerlendirilmesi
Basit yargılama usulünde delillerin toplanması ve değerlendirilmesi de daha seri bir şekilde yapılır. Mahkeme, tarafların sunduğu delilleri ve gerekli görürse re’sen (kendiliğinden) toplayacağı delilleri hızla değerlendirerek kararını oluşturur.
Hangi Davalarda Basit Yargılama Usulü Uygulanır? (basit yargılama hangi davalarda)
Peki, hangi davalar bu hızlı ve pratik usulle görülür? HMK Madde 316, bu durumu net bir şekilde ortaya koymaktadır:
Sulh Hukuk Mahkemesi Davaları (sulh hukuk basit yargılama)
Sulh hukuk mahkemelerinin görev alanına giren tüm dava ve işler basit yargılama usulüne tabidir. Bunlara örnek olarak şunları verebiliriz:
- Kira ilişkisinden doğan davalar: Tahliye davaları, kira bedelinin tespiti davaları, kira alacağı davaları vb. (Konuyla ilgili detaylı bilgi için Kiracı Tahliyesi Sık Sorulanlar 2025 yazımıza göz atabilirsiniz).
- Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine (izale-i şüyu) ilişkin davalar. (Bkz: Ortaklığın Giderilmesi Davası (İzale-i Şüyu))
- Kat Mülkiyeti Kanunu’ndan doğan uyuşmazlıklar: Aidat borcu, yönetici kararlarının iptali gibi davalar. (İlgili yazı: Site Yöneticisinin Sorumluluğu)
- Sadece taşınır mallara ilişkin zilyetliğin korunması davaları.
Kanunda Açıkça Belirtilen Diğer Durumlar
Miktar veya değere bakılmaksızın, HMK veya diğer kanunlarda basit yargılama usulünün uygulanacağı belirtilen dava ve işler de bu usule tabidir. Örneğin:
- İtirazın iptali davaları: İcra takibine yapılan itirazın kaldırılması için açılan davaların bir kısmı (belirli şartlar altında). Daha fazla bilgi için İcra ve İflas Hukuku kategorimizi inceleyebilirsiniz.
- Konkordato ile ilgili uyuşmazlıklar. (Bkz: Konkordato ve İflas)
- İş Mahkemeleri Kanunu: İşçi alacakları ve işe iade davaları gibi iş mahkemelerinin görev alanına giren pek çok dava da basit yargılama usulüne göre görülür. (Detaylar için: İş Hukuku ve Çalışma Hakları)
- Tüketici Mahkemeleri: Tüketici işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar da genellikle basit yargılama usulü ile çözülür. (Bkz: Tüketici Hakları ve Anlaşmazlıklar)
Bu liste HMK Madde 316’da daha detaylı olarak sayılmıştır. Genel olarak küçük alacaklar dava süreci de bu kapsama girebilir, ancak davanın türüne göre görevli mahkeme (Sulh Hukuk veya Asliye Hukuk) ve dolayısıyla yargılama usulü belirlenir. Konuyla ilgili Küçük Meblağlı Alacaklar İçin Hukuki Süreç yazımız size fikir verebilir.
Basit Yargılama Usulünün Avantajları Nelerdir?
Bu usulün tercih edilmesinin temel nedenleri sağladığı avantajlardır:
- Hız: En belirgin avantajıdır. Dilekçe teatisi kısa sürer, duruşma sayısı azdır, süreç daha seri işler. Bu da hızlı yargılama mahkeme beklentisini karşılar ve hakka daha çabuk ulaşılmasını sağlar. Türkiye’de dava süreleri hakkında genel bilgi için Dava Ne Kadar Sürer Türkiye? yazımıza bakabilirsiniz.
- Daha Az Masraf (
dava masrafları): Daha az duruşma yapılması, daha az tebligat gönderilmesi gibi nedenlerle yargılama giderleri genellikle yazılı yargılamaya göre daha düşük olur. - Daha Az Karmaşıklık: Sürecin daha basit olması, tarafların ve mahkemenin işini kolaylaştırır.
- Erken Sonuç: Uyuşmazlığın kısa sürede çözülmesi, belirsizliğin ortadan kalkmasını ve tarafların hayatlarına devam etmelerini sağlar.
Basit Yargılama Usulünde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Avantajlarının yanı sıra, basit yargılama usulünde dikkatli olunması gereken bazı noktalar vardır:
- Süreler Çok Önemli: Cevap verme süresi gibi süreler daha kısadır ve kaçırılmaması gerekir.
- Delillerin Zamanında Sunulması: İddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı erken başladığı için, tüm delillerin dava ve cevap dilekçeleriyle birlikte sunulması kritik önem taşır. Sonradan delil sunma imkanı çok kısıtlıdır.
- Profesyonel Yardım: Sürecin hızlılığı ve katı kuralları nedeniyle, özellikle dilekçe hazırlama ve delil sunma aşamalarında bir avukattan hukuki destek almak, hak kayıplarını önlemek açısından önemlidir.
Sonuç
Basit yargılama usulü nedir hmk sorusunun cevabı, adalete daha hızlı ve daha az masrafla ulaşmayı sağlayan önemli bir mekanizmadır. Özellikle Sulh Hukuk Mahkemesi’nin görev alanına giren davalar (kira, ortaklığın giderilmesi vb.) ve kanunda özel olarak sayılan diğer uyuşmazlıklar için geçerli olan bu usul, küçük alacaklar dava süreci gibi durumlarda büyük kolaylık sağlar.
Ancak unutulmamalıdır ki, sürecin hızı ve basitliği, aynı zamanda dikkatli olmayı gerektirir. Dilekçelerin eksiksiz hazırlanması, delillerin zamanında sunulması ve kısa sürelere riayet edilmesi hayati önem taşır. Bu nedenle, basit yargılama usulüne tabi bir davanız varsa, haklarınızı en iyi şekilde korumak için mutlaka hukuki yardım almanız tavsiye edilir.
Daha fazla hukuki bilgi ve güncel gelişmeler için Blog & Haberler sayfamızı ziyaret edebilir veya Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun tam metnine Türkiye Cumhuriyeti Mevzuat Bilgi Sistemi’nden ulaşabilirsiniz: www.mevzuat.gov.tr.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
