“Söz uçar, yazı kalır” atasözü, ticari ve özel hayattaki anlaşmalar için sıkça hatırlatılır. Peki, günlük hayatta sıkça başvurduğumuz sözlü anlaşmaların hukuki bir bağlayıcılığı var mıdır? Özellikle arkadaşlar arasında borç verirken veya küçük bir işin yapılması için sözlü olarak anlaştığımızda, bu anlaşmaların geçerliliği ne ölçüdedir? Bu yazımızda, sözlü anlaşma geçerli mi Yargıtay kararları ışığında bu konuyu inceleyecek, sözlü anlaşmaların hangi durumlarda geçerli sayıldığını ve bir anlaşmazlık durumunda mahkemede nasıl ispatlanabileceğini (tanık, mesajlaşma vb. delillerle) detaylandıracağız.
Ayrıca bu yazıda ele aldığımız konuları okumak yerine dinlemek isterseniz aynı konuları tartıştığımız podcast bölümümüzü aşağıdan kolayca dinleyebilirsiniz:
Sözlü Anlaşma Nedir ve Hukuki Dayanağı Var Mıdır?
Sözlü anlaşma, tarafların yazılı bir metin olmaksızın, karşılıklı irade beyanlarıyla kurdukları bir sözleşme türüdür. Günlük yaşamda sıkça başvurulan bu yöntem, pratik ve hızlı olması nedeniyle tercih edilebilir.
Borçlar Hukuku ve Sözleşme Serbestisi İlkesi
Türk Borçlar Kanunu, sözleşmeler için temel bir ilke olan sözleşme serbestisini benimser. Bu ilkeye göre, kanunda aksi belirtilmedikçe sözleşmelerin geçerliliği belirli bir şekle tabi değildir. Dolayısıyla, taraflar sözleşmelerini yazılı, sözlü veya hatta zımni (örtülü) irade beyanlarıyla dahi kurabilirler. Bu kapsamda, Ticaret ve Borçlar Hukuku alanında sözlü anlaşmaların da bir yeri vardır.
Sözlü Anlaşmaların Geçerlilik Şartları Nelerdir?
Bir sözlü anlaşmanın hukuken geçerli sayılabilmesi için bazı temel şartların yerine getirilmesi gerekir:
- Karşılıklı ve Uyuşan İrade Beyanı: Tarafların anlaşmanın esaslı noktalarında mutabık kalması.
- Hukuka ve Ahlaka Aykırılık Olmaması: Anlaşmanın konusunun yasalara ve genel ahlak kurallarına aykırı olmaması.
- Tarafların Ehliyeti: Anlaşmayı yapan kişilerin hukuki işlem yapma ehliyetine (ayırt etme gücüne sahip, ergin ve kısıtlı olmamak) sahip olması.
- Muvazaa Olmaması: Tarafların gerçek iradelerine uymayan, danışıklı bir işlem yapmamış olması.
Unutulmamalıdır ki, bazı sözleşme türleri için kanun yazılı şekil şartı aramaktadır (örneğin, taşınmaz satışı, motorlu taşıt satışı, evlilik sözleşmesi). Bu tür durumlarda sözlü anlaşma geçerli olmayacaktır.
“Sözlü Anlaşma Geçerli Mi Yargıtay” Kararları Işığında Değerlendirme
Peki, sözlü anlaşma geçerli mi Yargıtay bu konuda ne diyor? Yargıtay, genel ilke olarak Borçlar Kanunu’ndaki sözleşme serbestisi prensibini benimser ve kanunda özel bir şekil şartı öngörülmeyen durumlarda sözlü anlaşmaların geçerli olduğunu kabul eder. Ancak, asıl sorun bu tür anlaşmaların varlığının ve içeriğinin ispatı aşamasında ortaya çıkar.
Yargıtay kararlarında, sözlü anlaşmanın varlığını iddia eden tarafın bu iddiasını Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) belirtilen delillerle ispatlaması gerektiği vurgulanır. Özellikle sözlü borç verme ispatı nasıl olur veya şahitli sözlü anlaşma mahkemede ne kadar etkilidir gibi sorular, Yargıtay içtihatlarında sıkça ele alınan konulardır. Yargıtay, tanık beyanları, yazılı delil başlangıcı, yemin gibi delilleri somut olayın özelliklerine göre değerlendirir.
Sözlü Anlaşmaların Mahkemede İspatı Nasıl Yapılır?
Sözlü bir anlaşmazlık durumunda, anlaşmanın varlığını ve koşullarını kanıtlamak kritik öneme sahiptir. Mahkeme süreci nasıl işler basit anlatım başlıklı yazımızda da değindiğimiz gibi, iddiaların delillerle desteklenmesi gerekir.
İspat Yükümlülüğü Kimdedir?
Hukukumuzda genel kural, “iddia edenin iddiasını ispatla yükümlü olması”dır. Dolayısıyla, ispat yükümlülüğü sözlü beyan ile bir hak iddia eden tarafa aittir. Yani, sözlü bir anlaşmaya dayanarak alacak talep eden veya bir işin yapılmasını isteyen kişi, öncelikle böyle bir anlaşmanın yapıldığını kanıtlamalıdır.
Sözlü Anlaşmaların İspat Araçları
Sözlü anlaşmaların ispatında kullanılabilecek başlıca deliller şunlardır:
- Tanık Beyanları (Şahitlik):
- Şahitli sözlü anlaşma mahkemede en sık başvurulan ispat yöntemlerinden biridir.
- Anlaşmanın yapıldığı anda hazır bulunan veya anlaşma hakkında bilgi sahibi olan kişiler tanık olarak dinlenebilir.
- Ancak, HMK m.200 uyarınca, senetle ispat zorunluluğu olan (belirli bir miktarın üzerindeki) hukuki işlemler tanıkla ispatlanamaz. Bu kuralın istisnaları (yazılı delil başlangıcı, manevi imkansızlık vb.) mevcuttur.
- Yazılı Delil Başlangıcı:
- Taraflardan birinin imzasını taşımasa da, iddia edilen hukuki işleme dair bir kanaat uyandıran e-posta, mektup, kısa not veya mesaj gibi belgeler yazılı delil başlangıcı sayılabilir.
- Bu tür belgeler, tanık dinlenmesine imkan tanır.
- Elektronik İletişim Kayıtları:
- Günümüzde whatsapp mesajları delil sayılır mı sorusu sıkça gündeme gelmektedir. Yargıtay, hukuka uygun elde edilmiş olmaları şartıyla WhatsApp, SMS, e-posta gibi dijital delillerin mahkemede kullanımı ve geçerliliğini kabul etmektedir. Özellikle Whatsapp konuşmaları delil sayılır mı sorusunun cevabı, mesaj içeriklerinin ve gönderilme biçimlerinin hukuka uygunluğuna göre değişir.
- Bu tür kayıtlar, anlaşmanın varlığı veya içeriği hakkında önemli ipuçları sunabilir.
- Kısmi İfa (Yerine Getirme):
- Anlaşmaya dayanılarak borcun bir kısmının ödenmiş olması, bir işin bir bölümünün yapılmış olması gibi durumlar, anlaşmanın varlığına işaret edebilir.
- Ticari Defterler (Tacirler Arasında):
- Tacirler arasındaki sözlü anlaşmazlıklarda, usulüne uygun tutulmuş ticari defterler delil olarak kullanılabilir.
- Yemin:
- Başka hiçbir delille ispat imkanı kalmadığında, taraflardan birine yemin teklif edilebilir. Yemin, kesin delil niteliğindedir.
- İkrar (Kabul):
- Karşı tarafın mahkeme önünde veya dışında anlaşmanın varlığını kabul etmesi en güçlü delillerdendir.
Senetsiz alacak ispatı da yukarıda sayılan deliller aracılığıyla yapılabilir. Özellikle borç verme gibi durumlarda, banka dekontları (açıklama kısmında borç verildiği belirtilmişse), mesajlaşmalar ve tanık beyanları önem kazanır.
Özel Durumlar: Sözlü Kira Sözleşmesi ve Diğer Örnekler
Bazı sözleşme türleri için sözlü anlaşmaların ispatı özel bir önem taşır.
Sözlü Kira Sözleşmesi İspatı Nasıl Olur?
Kira sözleşmeleri için kanunda yazılı şekil şartı aranmaz. Dolayısıyla sözlü kira sözleşmesi de geçerlidir.
- İspatı: Kira bedelinin düzenli olarak banka kanalıyla ödenmesi (açıklamada “kira bedeli” yazması), tanık beyanları (örneğin komşular), kiralanan yer adına düzenlenmiş elektrik, su, doğalgaz faturaları, kiracının o adreste ikamet ettiğine dair resmi kayıtlar sözlü kira sözleşmesinin varlığını ispata yarayabilir.
- Gayrimenkul Hukuku ve Emlak İşlemleri kapsamında kira uyuşmazlıkları sıkça görülmektedir. Ayrıca, kira zorunlu arabuluculuk rehberi yazımız da bu konuda size yardımcı olabilir.
Günlük Hayattaki Diğer Sözlü Anlaşmalar
Küçük tamirat işleri (örneğin, bir musluk tamiri), bir hizmetin görülmesi (örneğin, bahçe bakımı) gibi günlük hukukpratiklerinde de sıkça sözlü anlaşmalar yapılır. Bu tür durumlarda da anlaşmazlık çıkmaması için şartların net konuşulması ve mümkünse basit bir yazılı teyit alınması faydalı olacaktır.
Sözlü Anlaşmalarda Yaşanabilecek Sorunlar ve Önleyici Tedbirler
Sözlü anlaşmalar pratik olsa da, beraberinde bazı riskler getirir:
- Unutkanlık ve Yanlış Hatırlama: Zamanla taraflar anlaşmanın detaylarını farklı hatırlayabilir.
- İspat Zorluğu: Anlaşmanın varlığını ve içeriğini kanıtlamak çoğu zaman güçtür.
- Kötü Niyetli Davranışlar: Taraflardan biri anlaşmayı inkar edebilir veya şartlarını çarpıtabilir.
Bu sorunları en aza indirmek için alınabilecek önlemler:
- Yazılı Anlaşma: Mümkün olan her durumda, anlaşma şartlarını basit de olsa yazılı hale getirin ve taraflarca imzalanmasını sağlayın.
- Netlik: Anlaşmanın konusu, bedeli, süresi gibi tüm önemli detayları açıkça konuşun.
- Teyitleşme: Anlaşma sonrası önemli noktaları e-posta veya mesaj yoluyla teyit edin.
- Ödemelerde Belge: Ödemeleri banka kanalıyla yapın ve açıklama kısmına (örneğin, “X işi için ödeme”, “Y kişisine borç”) mutlaka not düşün.
- Tanık Varlığı: Önemli sözlü anlaşmalar yapılırken güvenilir bir tanığın bulunması ileride fayda sağlayabilir.
Hukuki Destek Almanın Önemi
Sözlü bir anlaşmadan kaynaklanan bir uyuşmazlık yaşıyorsanız veya haklarınızın ne olduğunu öğrenmek istiyorsanız, bir avukata danışmak en doğru adımdır. Hukuki süreçler karmaşık olabilir ve doğru delillerin toplanıp sunulması uzmanlık gerektirir. Bir hukuk uzmanı, durumunuzu değerlendirerek size en uygun hukuki yolu gösterecek ve haklarınızı korumanıza yardımcı olacaktır. Özellikle hukuki geçerlilik şartları konusunda doğru bilgiye sahip olmak önemlidir.
Daha fazla hukuki bilgi ve güncel gelişmeler için Güncel Hukuki Gelişmeler sayfamızı veya Blog Haberlerbölümümüzü ziyaret edebilirsiniz.
Sonuç olarak, sözlü anlaşmalar kanunen geçerli olabilmekle birlikte, bir anlaşmazlık durumunda varlıklarını ve koşullarını ispatlamak oldukça zorlayıcı olabilir. “Söz uçar, yazı kalır” prensibini benimseyerek önemli anlaşmalarınızı yazılı hale getirmek, gelecekte yaşanabilecek birçok hukuki sorunun önüne geçecektir. Konuyla ilgili daha fazla bilgi veya hukuki destek için uzman bir avukata başvurmanız her zaman en sağlıklı yoldur. Adalet Bakanlığı’nın mevzuat portalı olan Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden ilgili kanun maddelerine de ulaşabilirsiniz.
Yasal Uyarı: Bu blog yazısı genel bilgilendirme amaçlı olup, hukuki tavsiye niteliği taşımaz. Özel durumlarınız için mutlaka bir avukata danışınız.
- Bu içeriği beğendiyseniz, yorum bırakmayı ve paylaşmayı unutmayın!
- E-posta bültenimize kaydolarak benzer içeriklerden haberdar olun.
- Konu ile ilgili sorularınız için bizimle iletişime geçin!
- Bu sitede yayımlanan yazıların tamamı veya bir kısmı, Çakır Lex Hukuk Bürosu’nun yazılı izni olmaksızın kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz veya dağıtılamaz. İzinsiz kullanım halinde ilgili kişi veya kurumlar hakkında tüm yasal haklarımızı kullanacağımızı bildiririz.
